Mülakat
Sanat, bilim, spor gibi belli alanlarda ünlü olan kişilerin tanıtılması veya onların bir konudaki düşüncelerini öğrenmek amacıyla yapılan ve karşılıklı konuşmaların yazıya geçirilmesi ile oluşturulan yazı türüdür.
- Dil; sade, açık ve duru olmalıdır.
- Söyleşmeye dayalı anlatımın yanı sıra açıklayıcı, tartışmacı ve öyküleyici anlatıma da başvurulabilir.
- Bu tür metinlerde asıl amaç okuyucuya bilgi vermektir bu nedenle konuşmacının sözü kesilip, değiştirilmemeli.
- Mülakat türünün belli aşamaları vardır onlar:
- Mülakat yapılacak konu veya kızının belirlenmesi.
- Seçilen konu veya hakkında araştırma yapılması.
- Mülakatta sorulacak sorular hazırlanılır.
- Mülakat yapılacak kişiden randevu alınır.
- Mülakat gerçekleştirilir ve kayıt altına alınır.
- Alınan kayıt yazıya geçirilip düzenlenir.
- Metnin görsel tasarımı yapılır.
A. Cumhuriyet Öncesi Mülakat
- Çok az sayıda örneği vardır.
- Tanzimat Dönemi’nde Ziya Paşa Rüya adlı makalesini yazmıştır fakat tam manasıyla bir makale olduğu söylenemez.
- Ruşen Eşref Ünaydın ilk yetkin makale olan Diyorlar ki adlı mülâkat örneğini vermiştir.
- Yine Ünaydın’ın Anafartalar Komutanı Mustafa Kemal ile Mülâkat adlı yazısı Mustafa Kemali kamuoyuna tanıtan ilk eser olması sebebiyle önemlidir.
B. Cumhuriyet Dönemi Mülakat
- Bu dönemde gazete ve dergiye artmasıyla bu türe verilen önem ve ürünler de artmıştır.
- Bu dönemin önemli mülâkat yazmış yazarlar: Hikmet Feridun Es, Bugün de Diyorlar ki; Mustafa Baydar Edebiyatçılarımız Ne Diyorlar; Gavsi Ozansoy, 40 Yıl Sonra Diyorlar ki; Yaşar Nabi Nayır, Edebiyatçılarımız Konuşuyor…
Röportaj
Bir sorunu ya da bir olayı ya da durumu oraya koymak ve bunları açığa çıkarma amacıyla gazete ve dergilerde yazılan öğretici yazılardır.
- Bu tür yazılar somut olgulara dayanır örneğin araştırma, gezme görme, soruşturma gibi.. Yazar gerektiğinde yetkililerle görüşerek bilgi ve belge toplar.
- Röportajın amacı okuyucuyu gerçek ile yüzleştirip aydınlatmaya çalışmaktır.
- Olaylar aktarılırken yazar kendi duygu düşüncelerini katabilir aynı zamanda ayrıntıya da girebilir.
- Yazar anlatımında betimleyici, öyküleyici, açıklayıcı ve tartışmacı anlatıcı biçimlerinden; örnekleme, tanık gösterme, karşılaştırma gibi düşünceyi geliştirme yollarından da yararlanır.
- Cümleler genellikle kısadır bunun nedeniyse anlatıma hareket ve canlılık kazandırmaktır.
Cumhuriyet Döneminde Röportaj
- Türkiye’de ilk 1950’lı yıllarda gelişmeye başlamıştır.
- Bu dönemde gerçekleşen siyasi, sosyal olayların da yardımıyla oluşan yeni gelişme ve olgular röportaj yoluyla dile getirilmiştir.
- Bu dönemden itibaren de halkın sorunları, yaşadıkları yazarlar tarafından yerinde gözlemlenerek ilk elden aktarılmaya başlanmıştır.
- Bu dönemdeki bazı röportaj örnekleri: Yaşar Kemal, Çukurova Yan Yana, Bir Bulut Kaynıyor, Peri Bacaları; Fikret Otyam, Ha Bu Fiyat, Topraksızlar; Tahir Kutsi Makal, İç Göç..