ANLATIM BOZUKLUĞU
A. ANLAM BAKIMINDAN ANLATIM BOZUKLUĞU
1. Gereksiz Sözcük Kullanımı
Bir cümlede aynı kavramı karşılayan birden fazla sözcük bulunması durumunda duruluk ilkesine aykırı bir cümle oluşur.
ör. Yaşanmış deneyimlerden yola çıkarak bu kitabı yazdı.
– Deneyimlerinde yola çıkarak bu kitabı yazdı.
ör. Bu sanatçıyı ilk defa olarak geçen yıl bir resim sergisinde görmüştüm.
– Bu sanatçıyı ilk defa geçen yıl bir resim sergisinde görmüştüm.
2. Çelişen Sözcük Kullanımı
Kesinlik ve ihtimal bildiren sözcüklerin bir arada olması ile oluşur.
ör. Kesinlikle bu olaydan sonra bana küsebilir.
ör. Mutlaka beni arayan annem olmalı.
ör. Beni hiç unutma, arada bir hatırla.
3. Sözcüğün Yanlış Anlamda Kullanımı
* Genellikle birbirine benzeyen sözcüklerin birbiri yerine kullanılması ile olur.
ör. Kadını dövüp parasını çalmışlar.
– Kadını dövüp parasını almışlar.
ör. O, çoğu kişinin azımsadığı genç sanatçılardan biriydi.
– O, çoğu kişinin küçümsediği genç sanatçılardan biriydi.
ör. Bu konuda aldığı yanlış kararlarla şirketin batmasını sağladı.
– Bu konuda aldığı kararlarla şirketin batmasına neden oldu.
4. Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanımı
Cümlede anlam karışıklığına sebep olur.
ör. Herkes, izinsiz kursa giren öğrenciye bakıyordu.
– Herkes, kursa izinsiz giren öğrenciye bakıyordu.
ör. Böyle durumlarda ilk akla gelen polisi aramaktır.
– Böyle durumlarda akla ilk gelen polise aramaktır.
ör. Yeni içeri girmişti ki büyük bir gürültüyle irkildi.
– İçeri yeni girmişti ki büyük bir gürültüyle irkildi.
5. Mantık Hatası
ör. Son turda atlet ardındaki sporcuyu hızla geçti.
ör. Geçen cuma gelecektin, aylar oldu gelmedin.
ör. Arkadaşlarına bütün bildiklerini ve bilmediklerini bir bir anlattı.
ör. Arkadaşlarına bütün bildiklerini bir bir anlattı.
6. Atasözü Yapısının Bozulması
ör. Deniz kenarına çeşme yapılmaz.
– Irmak kenarına çeşme yapılmaz.
7. Karşılaştırma/Sıralama Yanlışları
Cümlede iki farklı durum oluşuyor gibi olur.
ör. Başhemşire bana kraliçe gibi davranıyor. (kendisi kraliçe gibi mi yoksa ona kraliçe gibi mi davranıyor?)
8. Noktalama Yanlışları
Virgülün kullanılmaması bir anlam karışıklığına sebep olur.
ör. Yabancı çocuğa bir şey uzattı.
ör. Küçük çam ağacının arkasına saklandı.
* Yukarıdaki cümlelerde altı çizili kelimelerin arasına virgül koyulduğu takdirde anlam değişecektir.
9. Bağlaç Hataları
ör. Bu dünya ne sana ne de bana kalmaz.
– Bu dünya ne sana ne de bana kalır.
ör. Yanlış bir şey yapsam da kızmaz; ama inanmayacak kadar anlayışlıdır. ( “ama” dan sonra önceki cümleden farklı bir gidişat olmalıdır.)
B. DİL BİLGİSİ BAKIMINDAN ANLATIM BOZUKLUĞU
1. Yüklem Eksikliği
Genellikle sıralı cümlelerde olur. Bir yüklemin iki cümleyi de karşılayamıyor durumunda olur.
ör. Yaptıklarıyla bize zarar mı veriyor yarar mı anlamadık.
– Yaptıklarıyla bize zarar mı veriyor yarar mı sağlıyor anlamadık.
ör. Tiyatroyu az, sinemayı hiç sevmez.
– Tiyatroyu az sever, sinemayı hiç sevmez.
2. Özne Eksikliği
ör. Sınıfta kargaşa yok, bugün oldukça sakin.
– Sınıfta kargaşa yok, sınıf bugün oldukça sakindir.
ör. Vatandaşın en büyük güvencesi basındır ve ondan çok şey beklemektedir.
– Vatandaşın en büyük güvencesi basındır ve vatandaş ondan çok şey beklemektedir.
3. Nesne Eksikliği:
ör. Ne zaman buradan uzak kalsam hemen özlüyorum.
– Ne zaman buradan uzak kalsam burayı hemen özlüyorum.
4. Tümleç Eksikliği
Dolaylı, Zarf, Edat tümleci söylenmediğinde meydana gelir.
5. Ek Eylem Eksikliği
-dır, -dir ek eyleminin düştüğü sıralı veya bağlı cümleler de meydana gelir.
ör. Becerikli bir insan fakat yaptığı işi yarım bıraktı.
– Becerikli bir insandır fakat yaptığı işi yarım bıraktı.
ör. Pizza çok lezzetli ama sıcak değildi.
– Pizza çok lezzetliydi ama sıcak değildi.
6. Zaman ve Kişi Uyumsuzluğu
ör. Abim müzik dinliyor, biz televizyon izliyorduk.
* Burada “dinliyor” basit zamanlı fakat “ izliyorduk” birleşik zamanlıdır. Bir zaman uyumsuzluğu söz konusudur.
7. Eklerin Yanlış Kullanımı
ör. Fabrika, yıkanılabilir duvar kağıtları üretiyor.
* “Yıkanılabilir” değil de “yıkanabilir” denmeli.
ör. Koca çocuk konuşmasını bilmiyor.
Eğer “- ması, -mesi” yerine “-meyi” getirilebiliyorsa, anlatım bozukluğu vardır.
8. Çatı Uyuşmazlıkları
ör. ehrimiz iyi tanıtılmasıyla turist sayısında artış sağladı.
* Yüklem ve yan cümlecikteki yüklemler etken – edilgenlik bakımından bir olmalı.
– Şehrimizin iyi tanıtılmasıyla turist sayısında artış sağlandı.
9. Tamlama Yanlışları
Belirtili isim tamlamalarının arasına sıfat girebilir fakat belirtisiz isim tamlamalarının arasına sıfat giremez.
ör. Sağlık Eski Bakanı
Eski Maliye Bakanı
ör. O binayı ne gördüm ne de yerini bilirim.
– O binayı ne gördüm ne de o binanın yerini bilim.
* Burada tamlayan eksikliğinde kaynaklı bir anlatım bozukluğu söz konusudur.
10. Özne-Yüklem Uyuşmazlığı
Ben -> Sen , Ben -> O , Ben -> Onlar: BİZ
Sen -> O , Sen -> Onlar: SİZ
ör. Annem ve ben seni burada bekleyeceğim.
– Annem ve ben seni burada bekleyeceğiz.
11. Tekillik- Çoğulluk
Hangi durumlarda tekil hangi durumlarda çoğul kullanılacağına oluşan anlatım bozukluğudur.
