Cümlenin Ögeleri
1. Yüklem
- Yapılan iş, oluş, hareketi bildiren, cümleyi yargıya bağlayan, en önemli ögedir.
– Annemler balkonda arkadaşlarıyla konuşuyor.
– Kalbim yerinden fırlayacak gibi çarpıyor.
– Geç fark ettim taşın sert olduğunu.
– Bu yemeği ben istedim.
– Elindeki, şairin son kitabıydı.
2. Özne
Yüklemde bildirilen işi, oluşu, hareketi bildiren ve cümleyi yargıya bağlayan; hakkında bilgi ve haber verilen ögedir. Yükleme ‘’Ne’’ ve ‘’Kim’’ soruları sorularak bulunur
– Ayşe üç yıldır bu işle uğraşıyor.
– Mehmet dün bize alındı.
Gerçek Özne:
a. Açık Özne: Özne, kelime halinde cümle içerisinde yer alır.
- Biz dün gece sabaha kadar annemi bekledik.
b. Gizli Özne: Özne, cümle içinde kelime halinde verilmemiştir. Öge dizilimini yazarken yer verilmez.
- Dün sabaha kadar annemi bekledik. (Kişi ekleri ile ‘’biz’’ özne bulunur.)
Sözde Özne:
Edilgen çatılı fiillerin aldığı öznedir.
– Kitap, büyü bir özenle süslenmiş. (Kitap burada kendisi süslenemeyeceğinden bu işi başkası yapmıştır.)
3. Nesne
- Yüklemde bildirilen işten doğrudan etkilenen ögedir. Neyi, kimi ve ne sorularına cevap verir.
– Danışman öğretmenim farklı kitaplar okumamı söyledi.
– Fidanları ön bahçeye diktik.
a. Belirtili Nesne: Neyi ve kimi sorularına cevap verir.
– Gördüğü rüyayı unutamıyordu.
– Böyle insanları iyi bilirim.
b. Belirtisiz Nesne: Ne sorusuna cevap verir.
– Annem konukları için sofra hazırlamış.
4. Dolaylı Tümleç
- Yüklemin yönelme(kime, neye, nereye), bulunma(kimde, neyde, nerede) ve ayrılma(kimden, ne(y)den, nereden) gibi durumlardan tamamlar.
– Aradığınız kitapları sahafta bulabilirsiniz.
5. Zarf Tümleci
- Nasıl, ne zaman, ne kadar, neden, niçin, niye, ne diye, neye/nereye sorularının yükleme sorulması ile bulunur.
– Anlatılanları merakla dinledik.
– Bu hikayeyi kar yağarken yazdım.
