Gerileme Dönemi Padişahları

1- II. Mustafa (1695-1703)

2- III. Ahmet (1703-1730)

3- I. Mahmut (1730-1754)

4- III.Osman (1754-1757)

5- III.Mustafa (1757-1774)

6- I. Abdülhamit (1774-1789)

7- III.Selim (1789-1807)

Gerileme Döneminin Genel Politikası:

1- Kaybedilen toprakları geri almak

2- Avrupa’nın bilim ve tekniğinden yararlanmak

3- Denge Politikası: Varlığını sürdürebilmek amacıyla başka devletlerden destek almak (Fransa)

Gerileme Döneminde Siyasi Olaylar:

Edirne Olayı(1703): Karlofça Antlaşması’ndan sonra II.Mustafa Edirne’ye çekilmiştir. Yönetimi şeyhülislama bırakmıştır. Bunun üzerine isyancılar II. Mustafa’yı tahtan indirmişler, yerine III. Ahmet’i geçirmişlerdir.

Osmanlı-Rus Savaşı (Prut Savaşı 1710-1711)

Osmanlı × Rusya

+ 1711 –

Nedenleri:

1- Rusya’nın sıcak denizlere inme politikası (Kırım’ı ele geçirmek)

2- Rusya’nın Eflak-Boğdan beylerinin Osmanlılara karşı kışkırtması

3- Osmanlıların İstanbul Antlaşmasıyla kaybettiklerini geri almak istemesi (Azak Kalesi)

4- İsveç Kralı Demirbaş Şarl’ın Osmanlıdan yardım istemesi

Sonuçları: Prut Nehri kıyısında yapılan savaşı Osmanlı Devleti kazandı. Prut Antlaşması imzalandı.(1711)

Buna göre;

– Osmanlı Devleti İstanbul Antlaşması ile Rusya’ya verilen Azak Kalesi’ni geri aldı.

– Ruslar İstanbul’da sürekli elçi bulundurmayacaktı.

– Ruslar Kırım’a vergi ödemeye devam edecek.

Önemi: Osmanlı devleti Azak Kalesi’ni geri alınca kaybedilen diğer yerlerin de alınabileceği ümidine kapıldı. 18.yy’ın ilk siyasal başarısıdır.

Osmanlı-Venedik-Avusturya Savaşları:(1715-1718)

Pasarofça Antlaşması

Osmanlı × Venedik ve Avusturya

1718

Sonuç: Belgrat, Sırbistan, Bosna’nın kuzeyi Avusturya’ya bırakılacak. Mora ve Girit Osmanlıda kalacak. Bu antlaşma ile Lale Devri başladı.

Nedenleri:

1- Osmanlı Devleti’nin Karlofça ile kaybettikleri Mora’yı geri almak istemeleri

2- Katolik Venediklilerin Ortodoks Mora’lılara baskı yapması ve Mora halkının Osmanlılardan yardım istemesi

3- Venedik’in Osmanlı gemilerine saldırması

Bu nedenlerle, başlayan savaşı Osmanlı Devleti kazandı. Mora’yı ele geçirdi. Bunun üzerine; Karlofça Antlaşması’nın garantörü olan Avusturya, olaya karışarak Osmanlı’ya savaş açtı. Petervaradin’de yapılan savaşı Osmanlı kaybetti. Pasarofça Antlaşması imzalandı. (1718)

Buna göre;

– Banat Yaylası, Belgrat ve Eflak’ın batısı Avusturya’ya bırakıldı.

– Mora Osmanlı’ya bırakıldı.

– Dalmaçya kıyıları, Bosna-Hersek Arnavutluk Venediklilere bırakıldı.

Önemi: Belgrat ilk kez elimizden çıktı. Osmanlı Devleti Avrupa’nın teknik üstünlüğünü kabul etti. Osmanlı Devleti’nde Lale Devri başladı.

Belgrad Antlaşması

Osmanlı × Avusturya, Rusya

+ 1739 –

Nedeni: Rusya ve Avusturya’nın Osmanlıyı paylaşmak istemeleri. Rusya, Kırım ve Kafkasya’yı alarak Karadeniz’ e inmek istemesi

Sonuç: Belgrad Antlaşması: Avusturya Pasarofça ile aldığı yerleri geri verdi. Azak kalesi yıkılarak Ruslara bırakıldı. Rusya Karadeniz’ de gemi bulunduramayacak.

Osmanlı – Rus Savaşı (1768-1774):

Nedenleri:

1- Rusya’nın başına geçen II. Katerina’nın Osmanlı üzerindeki emellerini devam ettirmesi. [Yunan (Grek) Planı]

2- Lehistan’ın iç işlerine karışması ve Leh’lilerin Osmanlı’dan yardım istemesi

Rusya bu savaş sırasında İngiltere’nin rehberliği ile Cebelitarık’tan geçerek ilk kez Akdeniz’e ulaştı. Çeşme’de bir Osmanlı donanmasını yaktı. (1770 Çeşme olayı)

Yenilgi üzerine; Küçük Kaynarca Antlaşması yapıldı. (1774)

Buna göre;

1- Kırım bağımsız devlet olacak, Kırım halkı dinsel açıdan Osmanlı halifesine bağlı olacak.

2- Ruslar Karadeniz’de donanma bulundurabilecek.

3- Rusya’ya kapitülasyon verilecektir.

4- Rusya İstanbul’da devamlı elçi bulundurabilecek, gerekli gördüğü yerlerde elçilik açabilecek.

5- Osmanlı Devleti Rusya’ya savaş tazminatı ödeyecek.

6- Ruslar Osmanlı Eflak, Boğdan beylerinin ve Ortodoksların haklarını koruyabilecek.

Sonuçları: İlk kez halkı Türk ve Müslüman olan toprak parçası elimizden çıktı. Rusya ilk defa kapitülasyon hakkı elde etti. Osmanlı Devleti ilk defa savaş tazminatı ödedi. Rusya Osmanlı Devletinin iç işlerine karışma hakkını resmen elde etti.

Rusya’nın amacı Kırım’a egemen olmaktı. Bu nedenle; Rusya, Kırım’ın işlerine karışmaya başladı. Kırım’da kendi tarafını tutan Şahin Giray’ı Kırım Hanı seçtirdi. Bu durum Osmanlı ile Rusya arasında tartışmalara neden oldu. Bunun sonucunda Aynalı Kavak Sözleşmesi imzalandı.(1779) Buna göre Rusya Kırım’ın iç işlerine karışmayacak Osmanlı Devleti Şahin Giray’ı Kırım Hanı olarak tanıyacak.

Not: Rusya sözleşmeye uymadı,1783’te Kırım’ı topraklarına kattı.

Ziştovi Antlaşması(1791):

Buna göre; Avusturya savaş sırasında aldığı yerleri geri vermiştir. Avusturya ile yapılan son antlaşmadır.

Yaş Antlaşması(1792):

Buna göre; Osmanlı Devleti Kırım’ın Rusya’ya ait olduğunu kabul etti.

Önemi: Kırım’ın kaybedilmesiyle Osmanlı Devletinin kaybettiği toprakların geri alma ümidi sona erdi. Gerileme dönemi sona erdi Dağılma dönemi başladı.

Fransa’nın Mısır’ı işgali(1798):

Nedenleri:

İngiltere’nin sömürgeleri ile bağlantısını kesme.
Mısır’ın zenginliği, ticaret yolları üzerinde bulunması.
Napolyon’un Fransa’dan uzaklaştırılmak istenmesi.
Fransa’nın 7 yıl savaşları ile İngiltere’ye kaptırdığı sömürgelerden daha iyisini elde etmek istemesi.

Bu dönemde 1789 yılında Fransız İhtilali çıktı. Fransa, Osmanlının yıkıldığını zannederek doğu Akdeniz’deki Osmalı topraklarına hakim olmak istedi aynı zamanda ingiltere’nin sömürge yolunu kesmek isteyince ve de Fransa’nın bozulan ekonomisini düzeltmek için Napolyon Mısır’ı işgal etti. Ancak İngiltere sömürgelerini korumak, Rusya da sıcak denizlere inmek istemesinden dolayı Osmanlıya yardım etti ve Napolyon, Akke kalesi önünde Cezzar Ahmet Paşa komutasındaki Nizam-ı Cedit ordusuna yenildi. ( Napolyon’un ilk yenilgisi). Napolyon 1798’de Mısır’ı işgal etti. Bunun üzerine Rusya ve İngiltere Osmanlı’ya destek verdiler. Fransa barış istemek zorunda kaldı. El-Ariş antlaşması imzalandı. (1801) Buna göre Fransa Mısır’ı boşalttı. Amyans Antlaşmasıyla da İngiltere ve Rusya Mısır’da hak iddia edemeyecekti.

Not: Fransa’ya karşı kazanılan bu zafer Nizam-ı Cedit’in ilk başarısıdır. Rusya yardım amacıyla ilk defa Boğazlardan geçti.

XVIII. Yüzyıl Islahatları

Genel Özellikleri :

Bu dönemde Avrupa’nın askeri ve teknik alanda üstünlüğü kabul edilmiştir.
Yenilikler sultanlar ya da üst düzey görevlilerce gerçekleştirilmiştir.
Yenilikler çıkar çevrelerince engellenmeye çalışılmıştır.
XVIII.yüzyıl ıslahatları XVII. yüzyıl ıslahatlarına göre daha kapsamlıdır, fakat bu yeniliklerden de istenilen sonuçlar alınamamıştır.

Lale Devri(1718-1730):

– Avrupa’nın bilim ve teknolojisinden yararlanılmaya başlanmıştır.

– İlk defa Osmanlı matbaası kuruldu. (1727) ( İlk eser Van Kulu Lugatı)

– İlk sanayileşme hareketi başladı. (Yalova’da kağıt İstanbul’da kumaş fabrikaları açıldı.)

– İlk defa çiçek aşısı uygulandı.

– Yeniçerilerden ilk defa itfaiye örgütü kuruldu.

– Avrupa’nın büyük başkentlerine ilk defa elçiler gönderildi.

– Sivil mimari gelişti.

** Lale Devri Patrona Halil isyanı ile sona erdi.

Bu isyan yeniliklerin öneminin anlaşılmaması, halktan ağır vergiler alınması ve sarayın lükse yönelmesi nedenleriyle ortaya çıkmıştır. III. Ahmet tahttan indirilmiş yerine I. Mahmut geçmiştir.

I. Mahmut Islahatları:

– Askeri alanda batılı yenilikler yapılmaya başlandı.

– Humbaracı Ahmet Paşa topçu ve Humbaracı ocaklarını ıslah etti.

– Osmanlı ordusunda tabur, bölük ve alay örgütlemesi yapıldı.

– Subay yetiştirmek amacıyla Kara Mühendishanesi açıldı.

III. Mustafa Islahatları:

– Ordu da yeniliklere devam edildi. Baron de Tott sürat topçuları ocağını kurdu.

– Tersane ıslah edildi.

– Deniz subayı yetiştirmek amacıyla Deniz Mühendishanesi açıldı.

– Maliyeyi düzeltmek için halktan borç para alındı.(Esham-ı Tahvilat)

I. Abdülhamit Islahatları:

– Humbaracı ve lağımcı ocakları ıslah edildi.