1. Nokta
– Cümlenin sonuna konur.
– Bazen kısaltmalara konur: Dr. (doktor), Prof. (profesör), İng. (İngilizce)…
– Bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harflerden oluşur:
1. a. A.
2. b. B.
– Arka arkaya sıralanan, virgülle veya çizgi ile ayrılan rakamlardan yalnızca sonuncu rakama konur: 5, 6 ve 7. sayfalar ödev.
– Gün, ay, yıl olmak üzere tarihlerin ayrılmasında konur: 23.04.1984 , 10.X.1923
Not: Bazen tarihlerde ay adları ile yazıyoruz. Burada araya nokta konulmaz: 15 Mayıs 1987, 12 Ocak 1994.
– Saat ve dakika gösteren sayıları ayırmak için konur: Otobüs 12.15’te kalktı.
– Kitap, dergi vb.nin künyelerinin sonuna koyulur: Agah Sırrı Levend, Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri, TDK Yayınları, Ankara, 1969.
– Dört ve dörtten çok basamaklı sayılar okunması için üçlü olarak ayrılır. Bu ayrımlara nokta konur: 93.992.738, 5.457.854, 5.048
– Matematikte çarpma işaretinin yerine konur: 3.5=15, 9.4=36
– Genel ağ adreslerinde kullanılır: www.rasitgokhansucu.com.tr
2. Virgül
– Birbiri ardınca sıralanan eş kelime ve kelime gruplarının arasına konur: Genel, soyut, objektif kurallar vardır. Fırtınadan, soğuktan, karanlıktan ve biraz da korkudan sonra bu sıcak, aydınlık ve sevimli odanın havasında erir gibi oldum. (Halide Edip Adıvar)
– Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için kullanılır: Umduk, bekledik, düşündük. (Yakup Kadri Kocaosmanoğlu)
– Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırırken ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna kullanılır: Zemin bu kadar koyu bir kırmızıya dönüşünde, bir an için de olsa, belirginliğini yitiriverdi sivilceleri. (Elif Şafak)
– Uzun cümlelerde yüklemden uzak düzmüş özneleri belirtmek için kullanılır: Saniye Hanımefendi, merdivenlerde oğlunun ayak seslerini duyar duymaz, hasretlisini karşılamayacatılan genç kadın gibi koltuğundan fırlamış ve ona kapıyı kendi eliyle açmaya gelmişti. (Yakup Kadri Karaosmanoğlu)
– Tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerin sonuna konulur: İstanbul’a yarın geleceğim, dedi.
– Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan kelimelerin arasına konulur: Akşam, yine akşam, yine akşam.
– Konuşma çizgisinden sonraki alıntı cümlesinin bitimine konur:
– Bu akşam Adana’ya geliyor musunuz, diye sordu.
– Edebi eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonunda kullanılır:
- Bahçe kapısını açtı. Sermet Bey’e,
* Bu anahtar köşkü de açar, dedi. (Ömer Seyfettin)
– Hitap etmek için kullandığımız kelimelerden sonra kullanırız:
- Sevgili Babam,
- Değerli Arkadaşım,
- Sayın Vali,
– Kendisinden sonra gelecek olan cümleye bağlı olarak kabul, ret ve teşvik bildiren evet, peki, hayır, yok, pekala, olur, tamam, hayhay, başüstüne, öyle, hadi, elbette gibi kelimelerden sonra konulur:
- Olur, yapalım.
- Hayır, sizinle oraya gelemem.
– Kesirli sayılarda ayırmak için kullanılır: 15,7 , 20,33
– Metin içinde art arda gelmiş zarf-fiil eki almış kelimelerden sonra konulur: Ancak yemekte bir karara varıp, arkadaşına dikkatli dikkatli bakarak konuştu.
3. Noktalı Virgül
– Virgülle karıştırılmamalı. Noktalı virgül iki cümleyi birbirinden ayırmak için kullanılır.
– Cümle içinde gruplandırmaların arasına konur: Tencere, tava, bardak mutfak; tornavida, çivi, matkap tamir malzemesidir.
– Aralarında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırırken kullanılır: Kör ölür, badem gözlü olur; kel ölür, sırma saçlı olur.
– Kendisiyle eş görevli olan kelimelerden oluşan cümlede özneyi diğerlerinden ayırmak için kullanılır: Ayşe; Mehmet ve Fatma’dan uzundur.
Not: TDK 2012’de bağlaçtan önce noktalı virgül kullanımını kaldırdı: Aslında başarılı bir öğrenci; fakat düzenli çalışmıyor.
4. İki Nokta
– İki cümleyi birbirine bağlamak için kullanılır.
– Örnek vermeden önce kullanılır ve iki noktadan sonra küçük harfle devam edilir: Şiirde yer alması gereken birçok unsur vardır: kafiye, ölçü, ritim..
– Açıklama yapmadan önce kullanılır ve iki noktadan sonra büyük harfe devam edilir: Ders çalışırken yapmamız gereken iki şey var: Odaklanmak ve belli bir programa uygun hareket etmek.
– Tırnak içindeki alıntı sözden önce kullanılır: Paul Valery: ‘’ Yüz bin okur tarafından yüz bin kez okunmak isterim.’’ demiş.
– Metinlerde konuşma çizgisinden önce kullanırız:
Mehmet Usta sorar:
* Bu topraklar yıllardır kimin?
5. Soru İşareti
– Yanıt bekleyen cümlelerde kullanılır. Soru eki veya sözü içeren cümle veya sözlerin sonuna konulur: O kitabı okudun mu?
– Soru kelimesi olan her yerde kullanılmaz: Kim bilir, ne yapıyorsundur.
– Bilinmeyen yer, tarih ve durumlarda kullanılır: Yunus Emre (1240- ?), Doğum yeri:?
6. Üç Nokta
– Tamamlanmamış cümlelerin sonuna gelir: Acı acıyı, su sancıyı…
– Açıkça yazılmak istenmeyen kelime veya bölümlerin yerine kullanılır: Arabacı İ…’a yaklaştığını söylüyor.
7. Kısa Çizgi
– Ara sözlerin başına ve sonuna konur: Küçük bir sürü-dört inekle birkaç koyun-köyün girişinde duruyordu.
– Fiil kök ve gövdelerini cümlede göstermek için kullanılır: Ver-, dur-, gör-, başar-, okut-…
– Kelimelerin köklerini, gövdelerini ve eklerini birbirinden ayırmak için konur: Gör-gü-lü, durak, al-ış
– Kelimeler ve sayılar arasına, ve, ile, ila vb. anlamları vermek için kullanılır: İstanbul-Adana yolu, 3-4
8. Ünlem İşareti
– Duyguları gösteren ifade veya cümlelerin sonunda kullanılır: Eyvah! Ocak açık kalmış.
– Hitap, seslenme, uyarı gibi sözlerden sonra kullanılır: Ey Türk gençliği!
9. Kesme İşareti
– Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır: Kurtuluş Savaşı’nı
– Kısaltmalara ve sayılara getirilen ekleri ayırmak için kullanılır: ÖSYM’nin, 1965’te
– Seslerin ölçü ve söyleyiş gereği düştüğünü göstermek için kullanılır: Bir ok attım karlı dağın ardına düştü m’ola sevdiğimin yurduna
10. Eğik Çizgi
– Adreslerde kullanılır: Bakış Sokağı No:3/9, Üsküdar/İstanbul
– Tarihlerde kullanılır: 18/02/1995
– Şiirlerde kıtalar yan yana yazıldığında kullanılır: Bir yer var biliyorum/ Her şeyi söylemek
mümkün.
11. Tırnak İşareti
– Bir kimsenin cümlesinin olduğu gibi aktarılırken kullanılır: Meşhur bir düşünür: ‘’En verimli yağmur alın teridir.’’ der.
– Cümle içerisinde geçen eser adları tırnak içine alınır: Bugün ‘’Kendi Gök Kubbemiz adli şiiri ezberledim.
– Matematikte çıkarma işareti olarak kullanılır: 70-40=30
– Değeri sıfırdan küçük olan sayıları gösterirken kullanılır: Bugün hava sıcaklığı -2 derece olacakmış.
12. Uzun Çizgi
– Yazı içinde konuşan kişilerden her birinin sözlerinin basına konur:
Ayşe merakla sordu:
- Tatil için bir plan yaptın mı?
Mehmet:
- Evet, Paris’e gideceğim.
Not: Karşılıklı konuşmalarda tırnak ve uzun çizgi asla birlikte kullanılmaz.
13. Ters Eğik Çizgi
– Bilişim uygulamalarında art arda gelen dizinleri birbirinden ayırmak için kullanılır.
14. Yay Ayraç
– Bek bir bilgi vermek ve açıklama yapmak amacıyla, bilgisi verilmek istenen kelime veya kelimeden sonra kullanılır: Sıfatlar (isimleri niteleyen ve belirten sözcükler) konusunu geçen dönem işlemiştik.
– Hareketi ve duyguyu belirtmek için kullanılır:
- Hasta: (Ürkek ve kaygılı) Ne yapabilirim!
– Bir kişi veya bir nesne hakkında ek bilgi verilecekse kullanılır:
- Atatürk (1881-1938) büyük bir devlet adamıdır.
- Ata (Sınıf Başkanı)’nın teknolojiye ilgisi beni şaşırttı.
– Bir kelimede veya cümlede, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırmak için kullanılan ünlem işareti yay ayraç içine alınır: Bütün gün der çalışmış (!) zavallı çocuk.
– Alıntı yapıldığında. alıntılanan cümle veya eserin kime ait olduğunu belirtirken:
- ‘’Mal sahibi, mülk sahibi Hani bunun ilk sahibi’’ (Yunus Emre)
15. Köşeli Ayraç
– Ayraç içerisinde ayraç kullanılması gereken durumlarda yay ayraçlardan önce köşeli ayraçlar kullanılır:
- Halikarnas Balıkçısı [Cevat Şakir Kabaağaçlı (1886-1973)] en güzel eserini Bodrum’da yazmıştır.
