MADEN: Yer kabuğunun farklı derinliklerinde bulunan ve ekonomik değer taşıyan mineral bileşimlerine denir.

REZERV:  Yeraltındaki madenin tahmini miktarı.

TENÖR: Maden cevheri içindeki metal oranına denir.

METALUJİ: Metallerin insan ihtiyaçlarını karşılayacak hale getirilmesini sağlayan ve bunun için çeşitli işletme teknikleri kullanan bilim dalına denir.

TUBÖNAN CEVHER: Madenin taş ve toprakla karışık halde çıkarılmasına denir.

Bir madenin ekonomik olarak işletilebilmesi için;

• Rezervin yeterli olması,
• Cevher oranın yüksek olması,
• Çıkarılması ve ulaşımının kolay olası,
• Sermaye olası gerekir,
• Kullanım alanının yaygın olması gerekir,
• Kalifiyeli eleman bulunması.

Türkiye’de Madencilik:

SANAYİ VE MAADİN BANKASI => 1925 yılında kurulmuştur. Devletin sanayi ve maden üretiminin geliştirilmesinde ve doğrudan doğruya görev almasına olanak veren ilk kuruluş.

MTA=> Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü. 1935 yılında kurulmuştur.

TPAO=> Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı. 1954 yılında kurulmuştur.

TKİ=> Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu. 1957 yılında kurulmuştur.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı=> 1963 yılında kurulmuştur.

• NOT: Ülkemizin maden yatakları küçük çaplı ve dağınık haldedir. Madencilik faaliyetleri bu durumdan olumsuz etkilenmektedir.

MADENLER

DEMİR:

• Demir-Çelik sanayisinin ve ağır sanayisinin ham maddesidir.
• Otomobil, beyaz eşya, inşaat sektörü, savunma sek. kullanılır.
• Çıkarım Yeri: Divriği, Kangal (SİVAS), Hekimhan ve Hasançelebi (MALATYA), Eymir, Edremit (BALIKESİR).
• İşlenme Yeri: Karabük, Ereğli, İskenderun, Divriği(SİVAS), İzmir.

BOR:

• Isıya dayanıklı cam gereçler, plastik elyaf ürünleri, fotoğrafçılık, ilaç, boya, jet.
• Dünyada %63’ü ülkemizdedir.
• Çıkarım Yeri: Seyitgazi, Kırka (ESKİŞEHİR), Bigadiç, Susurluk (BALIKESİR), Emet (KONYA).
• İşletme Yeri: Bandırma (BALIKESİR), Kırka (ESKİŞEHİR).

BAKIR:

• Elektrik ve elektronik endüstrisi, bakır tel, bakır eşyaların üretiminde kullanılır..
• Çıkarım Yeri:  Maden (ELAZIĞ), Küre (KASTAMONU), Murgul (ARTVİN).
• İşletme Yeri: Samsun, Küre (KASTAMONU), Murgul (ARTVİN).

KROM:

• Paslanmaz çelik, gemi, uçak vb. araçların makine ve motorlarının yapımında kullanılır.
• Ülkemiz krom cevheri ihraç eder.
• Çıkarım Yeri: Fethiye, Köyceğiz (MUĞLA), Acıpayam, Buldan (DENİZLİ), Guleman (ELAZIĞ).
• İşletme Yeri: Antalya, Elazığ

BOKSİT:

• Alüminyumun ham maddesidir.
• Çıkarım Yeri: Akseki (ANTALYA), Seydişehir (KONYA), Saimbeyli (ADANA).
• İşletme Yeri: Seydişehir (KONYA).

KURŞUN – ÇİNKO:

• Akü imalatı, kablo izalasyonu, mühimmat, boya, benzin katkısı olarak kullanılır.
• Çıkarım Yeri: Balıkesir, İzmir, Kütahya.
• İşletme Yeri: Şebinkarahisar (GİRESUN).

MANGANEZ:

• Pil , batarya, kimya ve yem sanayinde, kara yolları, demir yolları..
• Çıkarım Yeri: Ceyhan (ADANA), Denizli, Kastamonu.
• İşletme Yeri: Kastamonu, Ankara, Denizli.

BARİT:

• Petrol ve doğal gaz aramalarında derin sondaj kuyularının açılmasında, sportif eşyalarda (bovling, golf ve tenis topları).
• Çıkarım Yeri:  Alanya, Gazipaşa (ANTALYA), Elbistan (MARAŞ), Muş.
• İşletme Yeri: İzmir, İzmit, Elazığ.

FOSFAT:

• Petrokimya, gübre, kağıt, kibrit..
• Çıkarım Yeri: Mazıdağı (MARDİN), Adıyaman, Bingöl.
• İşletim Yeri: Mazıdağı (MARDİN) 1993 de üretim durduruldu.

ANTİMON:

• Matbaacılık, ilaç, cam ve seramik san. kullanılır.
• Çıkarım Yeri: Bursa, Bilecik, İzmir.
• İşletme Yeri: İzmir, Kütahya, Niğde.

TUZ:

• Kimya sanayisi, dericilik, konserve ve salça sanayisine kadae bir çok alanda kullanılır.
• Çıkarım Yeri: Çamaltı Tuzlası (İZMİR), Tuz Gölü, Çankırı, Kağızman (KARS).
• İşletme Yeri: Çamaltı Tuzlası (İZMİR), Tuz Gölü, Çankırı.

CİVA:

• Aynaların sırlanmasında, termometre sıvısı, barometre, difüzyon pompaları, pil ve böcek öldürücü ilaç yapımında kullanılır.
• Çıkarım Yeri: Ödemiş, Karaburun, Tire (İZMİR), Banaz (UŞAK), Sarayönü (KONYA).
• İşletim Yeri: Ödemiş (İZMİR), Konya.

FELDSPAT:

• Cam, seramik ve boya sanayinde kullanılan bir ham maddedir.
• Türkiye feldspat üretiminin %90’ını ihraç eder.
• Çıkarım Yeri: Demirci (MANİSA), Simav (KÜTAHYA), Çine (AYDIN), Milas (Muğla).
• İşletim Yeri: Uludağ (BURSA) (Üretim durduruldu).

MERMER:

• İnşaatsektörünün ham maddesidir.
• İhraç ürünlerimizdendir.
• Çıkarım Yeri: Marmara Adası (BALIKESİR), Bursa, Bilecik, Muğla.
• İşletim Yeri: Marmara Adası (BALIKESİR), Bursa, Bilecik, Muğla.

ASBEST(AMYANT):

• Çok yüksek sıcaklıklara ve ateşe dayanıklı olan yanmaz bir madendir.
• İtfaiyeci elbiseleri, otomobil fren balatları ve çatı malzemelerinde kullanılır.
• Çıkarım Yeri: İskenderun, Bursa, Muğla, Erzincan.
• İşletim Yeri: İzmir, İskenderun, Erzincan.

LÜLE TAŞI:

• Küçük süs eşyaları, takı ve pipo yapımında kullanılır.
• Hafif ve parlaktır.
• Çıkarım Yeri: Sarısu, Kayıköyü, Gökçeoğlu (ESKİŞEHİR).
• İşletim Yeri: Eskişehir.

OLTU TAŞI:

• Tesbih ve süs eşyası yapımında kullanılır.
• Çıkarım Yeri: Oltu (ERZURUM).
• İşletim Yeri: Oltu (ERZURUM).

KÜKÜRT:

• Tarım alanlarının ilaçlanmasında, gübre ve sülfirik asit üretiminde kullanılmaktadır.
• Çıkarım Yeri: Keçiborlu (ISPARTA), Sarayköy (DENİZLİ), Simav ( KÜTAHYA).
• İşletim Yeri: Keçiborlu (ISPARTA).

TÜRKİYE’DE YETİŞEN AĞAÇLAR

Kozmopolit Bitki: Yeryüzünde çok geniş alanlarda görülen bitkilere denir.

Endemik Bitki: Bulunduğu bölgenin ekolojik şartları yüzünden yalnızca belirli bölgede yetişen dünyanın başka bir yerinde yetişme ihtimali olmayan, yöreye özgü bitki türüdür.

Orman: Ağaçların, diğer bitki, hayvan ve mikroorganizmalarla birlikte oluşturduğu ekosistem.

• Ormanların dağılışı nem ve yağışla paralellik gösterir,
• Orman varlığı bakımından en zengin ilimiz Karadeniz bölgesidir,
• Ormanlardan en çok faydalanan bölüm Batı Karadeniz bölümüdür,
• Orman alt sınırını yağış, üst sınırını sıcaklık belirler,

TÜRKİYE’DE ORMANLARIN DAĞILIŞI

1. Karadeniz B.
2. Akdeniz B.
3. Ege Bölgesi
4. Marmara B.
5. Doğu And. B.
6. İç And. B.
7. Güneydoğu And. B.

Türkiye’de Bazı Endemik Bitkiler:

• Sığla-günlük ağacı, Muğla çevresinde,
• Kasnak meşesi – Göller yöresinde,
• Kazdağı göknarı – Kaz dağlarında,
• İspir meşesi – Kastamonu ve Yozgat,
• Istranca meşesi – Kuzeybatı Anadolu’da
• Datça hurması – Teke Yöresinde bulunmaktadır.

1) SARIÇAM: Avrupa’nın hemen yer yerinde, Kafkaslar, Sibirya ve Kuzey Asya’da yayılış gösteren çam türü.

• Soğuk iklim ve rüzgara dayanıklı, bol güneş ister.
• Kumlu ve killi topraklajda gelişebilir.
• Nemi düşük olan yerlerde ve kuru topraklarda gelişmez.

2) KAYIN: Türkiye’de doğal olarak iki türü bulunur. Bunlar Doğu kayını ve Avrupa kayını’dır.

• Nemli ve Kireç Taşlı topraklarda yetişir.
• Türkiye’de Marmara, Karadeniz ve Ege bölgelerinde görülür.

3) KARAÇAM: Tüm kıyı bölgelerimizin dağlarında bulunmaktadır.

• Reçine yapımında kullanılır.

4) SEDİR: Toroslar üzerinde yaygındır, Erbaa-Niksar çevresinde bulunur.

• Kerestesi tarih boyunca kıymetli olmuştur, koruma altındadır.

5) KIZILÇAM: Dünyanın en geniş kızılçam yayılma alanı Türkiye’dedir.

• Akdeniz ve Ege dışında Siirt çevresinde, Erbaa-Niksar-Gökırmak-Devrez vadilerinde yetişir.

6) GÖKNAR: Batı ve Orta Karadeniz, Kaz Dağları, Nur Dağları, Göller Yöresi ve Maraş çevresinde yaygındır.

• Yaz-kış yeşildir.

7) LADİN: Doğu Karadeniz’in yüksek sisli alanlarında bulunan Karadeniz orman ağacıdır.

8) FISTIK ÇAMI: Akdeniz iklim ağacıdır.

• Aydın, Bergama, Kozak Dağlarında yaygındır.
• Çam fıstığı elde ettiğimiz ağaçtır.

9) ARDIÇ: Toroslar, Maraş çevresi ve Göller yöresinde yaygındır.

• Tüm bölgelerimizin yüksek kesimlerinde rastlanır.

10) PORSUK: Türkiye’nin kuzeyinden güneyine birçok bölgemizde görülen ağaçtır.

11) SERVİ: Akdeniz doğal ortamının ağacıdır.

12) MEŞE: Türkiye’nin her bölgesinde yetişir.

• İç ve Doğu Anadolu’nun yüksek kesimlerinde görülür.
• Güneydoğuda da Gaziantep Platosu, Karacadağ  ve Mazıdağ üzerinde meşeliklere rastlanır.

13) GÜRGEN: Batı ve Orta Karadeniz sahil kuşağı ile Nur Dağlarında yetişir.

• Ayrıca Ege, Marmara ve Doğu And. Karışık ormanlar içinde yer alır.

14) KIZILAĞAÇ: Karadeniz Bölgesi’nin her bölümünde yetişir.

• Ayrıca Trakya ve Marmara bölgemizde de yetişmektedir

15) AKÇA AĞAÇ: Adını açık renkli odunundan alır.

• Dünyanın tropik bölgeleri dışında kalan birçok yerde doğal yayılış gösterir.

16) DİŞBUDAK: Batı ve Doğu Karadeniz bölümlerinde, Trakya ve Ege Bölgesinde görülen ağaçlarımızdır.

17) KESTANE: Marmara Bölgesi dışında Batı ve Orta Karadeniz sahil kesiminde de yetişen ağaçlarımızdandır.

18) ÇINAR: Orman içleri, dere kenarları ve sulak yerlerde yetişen uzun ömürlü ağaçlardandır.

19) HUŞ: Kuzeydoğu Anadolu’nun yüksek ve soğuk kesimlerinde yetişir.

• Soğuklara dayanıklıdır.

20) IHLAMUR: Marmara ve Batı Karadeniz’de yetişir.

Orta Toros’lar üzerinde de rastlanan ıhlamurun çiçekleri içecek olarak değerlendirilir.

21) SIĞLA: Türkiye’nin güneybatısında muğla çevresinde orman şeklinde bulunur.

• Sığla yağı kozmetik sanayi için kullanılır.
• Sığla yağı ihraç ürünlerimizdendir.

22) KAVAK: Türkiye’nin her yerinde yetişen sulak alan ağacıdır.

23) OKALİPTUS: Anavatanı Avustralya’dır.

• Türkiye’ye getirilmiştir.
• Bataklık kurutmak için kullanılır.
• Tarsus’ta küçük bir orman oluşturulmuştur.

AYT Coğrafya Konuları

KPSS Coğrafya Konuları