MADEN: Yer kabuğunun farklı derinliklerinde bulunan ve ekonomik değer taşıyan mineral bileşimlerine denir.
REZERV: Yeraltındaki madenin tahmini miktarı.
TENÖR: Maden cevheri içindeki metal oranına denir.
METALUJİ: Metallerin insan ihtiyaçlarını karşılayacak hale getirilmesini sağlayan ve bunun için çeşitli işletme teknikleri kullanan bilim dalına denir.
TUBÖNAN CEVHER: Madenin taş ve toprakla karışık halde çıkarılmasına denir.
Bir madenin ekonomik olarak işletilebilmesi için;
- Rezervin yeterli olması,
- Cevher oranın yüksek olması,
- Çıkarılması ve ulaşımının kolay olası,
- Sermaye olası gerekir,
- Kullanım alanının yaygın olması gerekir,
- Kalifiyeli eleman bulunması.
Türkiye’de Madencilik:
SANAYİ VE MAADİN BANKASI => 1925 yılında kurulmuştur. Devletin sanayi ve maden üretiminin geliştirilmesinde ve doğrudan doğruya görev almasına olanak veren ilk kuruluş.
MTA=> Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü. 1935 yılında kurulmuştur.
TPAO=> Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı. 1954 yılında kurulmuştur.
TKİ=> Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu. 1957 yılında kurulmuştur.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı=> 1963 yılında kurulmuştur.
- NOT: Ülkemizin maden yatakları küçük çaplı ve dağınık haldedir. Madencilik faaliyetleri bu durumdan olumsuz etkilenmektedir.
MADENLER
DEMİR:
- Demir-Çelik sanayisinin ve ağır sanayisinin ham maddesidir.
- Otomobil, beyaz eşya, inşaat sektörü, savunma sek. kullanılır.
- Çıkarım Yeri: Divriği, Kangal (SİVAS), Hekimhan ve Hasançelebi (MALATYA), Eymir, Edremit (BALIKESİR).
- İşlenme Yeri: Karabük, Ereğli, İskenderun, Divriği(SİVAS), İzmir.
BOR:
- Isıya dayanıklı cam gereçler, plastik elyaf ürünleri, fotoğrafçılık, ilaç, boya, jet.
- Dünyada %63’ü ülkemizdedir.
- Çıkarım Yeri: Seyitgazi, Kırka (ESKİŞEHİR), Bigadiç, Susurluk (BALIKESİR), Emet (KONYA).
- İşletme Yeri: Bandırma (BALIKESİR), Kırka (ESKİŞEHİR).
BAKIR:
- Elektrik ve elektronik endüstrisi, bakır tel, bakır eşyaların üretiminde kullanılır..
- Çıkarım Yeri: Maden (ELAZIĞ), Küre (KASTAMONU), Murgul (ARTVİN).
- İşletme Yeri: Samsun, Küre (KASTAMONU), Murgul (ARTVİN).
KROM:
- Paslanmaz çelik, gemi, uçak vb. araçların makine ve motorlarının yapımında kullanılır.
- Ülkemiz krom cevheri ihraç eder.
- Çıkarım Yeri: Fethiye, Köyceğiz (MUĞLA), Acıpayam, Buldan (DENİZLİ), Guleman (ELAZIĞ).
- İşletme Yeri: Antalya, Elazığ
BOKSİT:
- Alüminyumun ham maddesidir.
- Çıkarım Yeri: Akseki (ANTALYA), Seydişehir (KONYA), Saimbeyli (ADANA).
- İşletme Yeri: Seydişehir (KONYA).
KURŞUN – ÇİNKO:
- Akü imalatı, kablo izalasyonu, mühimmat, boya, benzin katkısı olarak kullanılır.
- Çıkarım Yeri: Balıkesir, İzmir, Kütahya.
- İşletme Yeri: Şebinkarahisar (GİRESUN).
MANGANEZ:
- Pil , batarya, kimya ve yem sanayinde, kara yolları, demir yolları..
- Çıkarım Yeri: Ceyhan (ADANA), Denizli, Kastamonu.
- İşletme Yeri: Kastamonu, Ankara, Denizli.
BARİT:
- Petrol ve doğal gaz aramalarında derin sondaj kuyularının açılmasında, sportif eşyalarda (bovling, golf ve tenis topları).
- Çıkarım Yeri: Alanya, Gazipaşa (ANTALYA), Elbistan (MARAŞ), Muş.
- İşletme Yeri: İzmir, İzmit, Elazığ.
FOSFAT:
- Petrokimya, gübre, kağıt, kibrit..
- Çıkarım Yeri: Mazıdağı (MARDİN), Adıyaman, Bingöl.
- İşletim Yeri: Mazıdağı (MARDİN) 1993 de üretim durduruldu.
ANTİMON:
- Matbaacılık, ilaç, cam ve seramik san. kullanılır.
- Çıkarım Yeri: Bursa, Bilecik, İzmir.
- İşletme Yeri: İzmir, Kütahya, Niğde.
TUZ:
- Kimya sanayisi, dericilik, konserve ve salça sanayisine kadae bir çok alanda kullanılır.
- Çıkarım Yeri: Çamaltı Tuzlası (İZMİR), Tuz Gölü, Çankırı, Kağızman (KARS).
- İşletme Yeri: Çamaltı Tuzlası (İZMİR), Tuz Gölü, Çankırı.
CİVA:
- Aynaların sırlanmasında, termometre sıvısı, barometre, difüzyon pompaları, pil ve böcek öldürücü ilaç yapımında kullanılır.
- Çıkarım Yeri: Ödemiş, Karaburun, Tire (İZMİR), Banaz (UŞAK), Sarayönü (KONYA).
- İşletim Yeri: Ödemiş (İZMİR), Konya.
FELDSPAT:
- Cam, seramik ve boya sanayinde kullanılan bir ham maddedir.
- Türkiye feldspat üretiminin %90’ını ihraç eder.
- Çıkarım Yeri: Demirci (MANİSA), Simav (KÜTAHYA), Çine (AYDIN), Milas (Muğla).
- İşletim Yeri: Uludağ (BURSA) (Üretim durduruldu).
MERMER:
- İnşaatsektörünün ham maddesidir.
- İhraç ürünlerimizdendir.
- Çıkarım Yeri: Marmara Adası (BALIKESİR), Bursa, Bilecik, Muğla.
- İşletim Yeri: Marmara Adası (BALIKESİR), Bursa, Bilecik, Muğla.
ASBEST(AMYANT):
- Çok yüksek sıcaklıklara ve ateşe dayanıklı olan yanmaz bir madendir.
- İtfaiyeci elbiseleri, otomobil fren balatları ve çatı malzemelerinde kullanılır.
- Çıkarım Yeri: İskenderun, Bursa, Muğla, Erzincan.
- İşletim Yeri: İzmir, İskenderun, Erzincan.
LÜLE TAŞI:
- Küçük süs eşyaları, takı ve pipo yapımında kullanılır.
- Hafif ve parlaktır.
- Çıkarım Yeri: Sarısu, Kayıköyü, Gökçeoğlu (ESKİŞEHİR).
- İşletim Yeri: Eskişehir.
OLTU TAŞI:
- Tesbih ve süs eşyası yapımında kullanılır.
- Çıkarım Yeri: Oltu (ERZURUM).
- İşletim Yeri: Oltu (ERZURUM).
KÜKÜRT:
- Tarım alanlarının ilaçlanmasında, gübre ve sülfirik asit üretiminde kullanılmaktadır.
- Çıkarım Yeri: Keçiborlu (ISPARTA), Sarayköy (DENİZLİ), Simav ( KÜTAHYA).
- İşletim Yeri: Keçiborlu (ISPARTA).
TÜRKİYE’DE YETİŞEN AĞAÇLAR
Kozmopolit Bitki: Yeryüzünde çok geniş alanlarda görülen bitkilere denir.
Endemik Bitki: Bulunduğu bölgenin ekolojik şartları yüzünden yalnızca belirli bölgede yetişen dünyanın başka bir yerinde yetişme ihtimali olmayan, yöreye özgü bitki türüdür.
Orman: Ağaçların, diğer bitki, hayvan ve mikroorganizmalarla birlikte oluşturduğu ekosistem.
- Ormanların dağılışı nem ve yağışla paralellik gösterir,
- Orman varlığı bakımından en zengin ilimiz Karadeniz bölgesidir,
- Ormanlardan en çok faydalanan bölüm Batı Karadeniz bölümüdür,
- Orman alt sınırını yağış, üst sınırını sıcaklık belirler,
TÜRKİYE’DE ORMANLARIN DAĞILIŞI
- Karadeniz B.
- Akdeniz B.
- Ege Bölgesi
- Marmara B.
- Doğu And. B.
- İç And. B.
- Güneydoğu And. B.
Türkiye’de Bazı Endemik Bitkiler:
- Sığla-günlük ağacı, Muğla çevresinde,
- Kasnak meşesi – Göller yöresinde,
- Kazdağı göknarı – Kaz dağlarında,
- İspir meşesi – Kastamonu ve Yozgat,
- Istranca meşesi – Kuzeybatı Anadolu’da
- Datça hurması – Teke Yöresinde bulunmaktadır.
1) SARIÇAM: Avrupa’nın hemen yer yerinde, Kafkaslar, Sibirya ve Kuzey Asya’da yayılış gösteren çam türü.
- Soğuk iklim ve rüzgara dayanıklı, bol güneş ister.
- Kumlu ve killi topraklajda gelişebilir.
- Nemi düşük olan yerlerde ve kuru topraklarda gelişmez.
2) KAYIN: Türkiye’de doğal olarak iki türü bulunur. Bunlar Doğu kayını ve Avrupa kayını’dır.
- Nemli ve Kireç Taşlı topraklarda yetişir.
- Türkiye’de Marmara, Karadeniz ve Ege bölgelerinde görülür.
3) KARAÇAM: Tüm kıyı bölgelerimizin dağlarında bulunmaktadır.
- Reçine yapımında kullanılır.
4) SEDİR: Toroslar üzerinde yaygındır, Erbaa-Niksar çevresinde bulunur.
- Kerestesi tarih boyunca kıymetli olmuştur, koruma altındadır.
5) KIZILÇAM: Dünyanın en geniş kızılçam yayılma alanı Türkiye’dedir.
- Akdeniz ve Ege dışında Siirt çevresinde, Erbaa-Niksar-Gökırmak-Devrez vadilerinde yetişir.
6) GÖKNAR: Batı ve Orta Karadeniz, Kaz Dağları, Nur Dağları, Göller Yöresi ve Maraş çevresinde yaygındır.
- Yaz-kış yeşildir.
7) LADİN: Doğu Karadeniz’in yüksek sisli alanlarında bulunan Karadeniz orman ağacıdır.
8) FISTIK ÇAMI: Akdeniz iklim ağacıdır.
- Aydın, Bergama, Kozak Dağlarında yaygındır.
- Çam fıstığı elde ettiğimiz ağaçtır.
9) ARDIÇ: Toroslar, Maraş çevresi ve Göller yöresinde yaygındır.
- Tüm bölgelerimizin yüksek kesimlerinde rastlanır.
10) PORSUK: Türkiye’nin kuzeyinden güneyine birçok bölgemizde görülen ağaçtır.
11) SERVİ: Akdeniz doğal ortamının ağacıdır.
12) MEŞE: Türkiye’nin her bölgesinde yetişir.
- İç ve Doğu Anadolu’nun yüksek kesimlerinde görülür.
- Güneydoğuda da Gaziantep Platosu, Karacadağ ve Mazıdağ üzerinde meşeliklere rastlanır.
13) GÜRGEN: Batı ve Orta Karadeniz sahil kuşağı ile Nur Dağlarında yetişir.
- Ayrıca Ege, Marmara ve Doğu And. Karışık ormanlar içinde yer alır.
14) KIZILAĞAÇ: Karadeniz Bölgesi’nin her bölümünde yetişir.
- Ayrıca Trakya ve Marmara bölgemizde de yetişmektedir
15) AKÇA AĞAÇ: Adını açık renkli odunundan alır.
- Dünyanın tropik bölgeleri dışında kalan birçok yerde doğal yayılış gösterir.
16) DİŞBUDAK: Batı ve Doğu Karadeniz bölümlerinde, Trakya ve Ege Bölgesinde görülen ağaçlarımızdır.
17) KESTANE: Marmara Bölgesi dışında Batı ve Orta Karadeniz sahil kesiminde de yetişen ağaçlarımızdandır.
18) ÇINAR: Orman içleri, dere kenarları ve sulak yerlerde yetişen uzun ömürlü ağaçlardandır.
19) HUŞ: Kuzeydoğu Anadolu’nun yüksek ve soğuk kesimlerinde yetişir.
- Soğuklara dayanıklıdır.
20) IHLAMUR: Marmara ve Batı Karadeniz’de yetişir.
Orta Toros’lar üzerinde de rastlanan ıhlamurun çiçekleri içecek olarak değerlendirilir.
21) SIĞLA: Türkiye’nin güneybatısında muğla çevresinde orman şeklinde bulunur.
- Sığla yağı kozmetik sanayi için kullanılır.
- Sığla yağı ihraç ürünlerimizdendir.
22) KAVAK: Türkiye’nin her yerinde yetişen sulak alan ağacıdır.
23) OKALİPTUS: Anavatanı Avustralya’dır.
- Türkiye’ye getirilmiştir.
- Bataklık kurutmak için kullanılır.
- Tarsus’ta küçük bir orman oluşturulmuştur.