İnkılap; Halk hareketiyle zor kullanarak, mevcut düzenin yıkılması ve yerine yeni bir düzenin kurulmasıdır. İnkılâp, bir devletin dayandığı temel ilkelerin ve toplum düzeninin hızla ve ileriye dönük bir şekilde değiştirilmesidir.
Not: İnkılâp, ulusun her yönden ilerlemesini amaçlar.
İnkılabın Özellikleri
- İnkılap, halk hareketidir.
- Mevcut düzeni yıkma hareketidir.
- Yıkılan düzenin yerine yeni bir düzen kurma hareketidir.
- Fikri hazırlık aşaması.
- İhtilal (mücadele, aksiyon) aşaması.
- Yeni düzenin kurulması aşaması.
OSMANLI DEVLETİ’NİN YIKILIŞ NEDENLERİ
SAYFA İÇERİĞİ Gizle
- Tecrübesiz idarecilerin devleti yönetmesi.
- Kadınların yönetime katılması.
- Yeniçeri Ocağı’nın ve Tımarlı Sipahilerin bozulması.
- Eğitim sisteminin bozulması.
- Fetihlerin durması.
- Osmanlı Devleti’nin çok uluslu olması (etnik yapı).
- Bilimde Avrupa’nın gerisinde kalınması.
- Milliyetçilik akımının olumsuz etkisi.
- Avrupalı devletlerin azınlıkları kışkırtması.
- Rusya’nın Panslavizm politikası.
- Osmanlı’nın doğal sınırlara ulaşması.
- Lüks ve israfın artması.
- Ekonomik nedenler;
- Coğrafi Keşifler
- Kapitülasyonlar
- Dış Borçlar
- Balta Limanı Antlaşması (1838)
- Sanayi İnkılabı
- Duyûn-u Umûmiye (Genel Borçlar) İdaresi
OSMANLI DEVLETİ’NİN DAĞILIŞI
Kırım’ın Bağımsızlığı (1774)- Kırım, Küçük Kaynarca Antlaşması ile bağımsız olmuştur (1774).
- Aynalıkavak Tenkihnamesi ile Rusya’nın desteklediği Şahin Giray, Kırım’a Han olmuştur (1779).
- Yaş Antlaşması ile Kırım Rusya’nın toprağı olmuştur (1792).
- Rumlar, Yunanistan’da ve Mora Yarımadası’nda isyan etmişlerdir (1820-21).
- Edirne Antlaşması ile Yunanistan bağımsız olmuştur (1829).
- Fransa, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı sonunda Cezayir’i işgal etmiş ve 1847’de işgali tamamlamıştır.
- Sırplar, Osmanlı’da bağımsızlık için isyan eden ilk azınlıktır (1804).
- Bükreş Antlaşması ile Sırplar ayrıcalık elde eden ilk azınlık millet olmuştur (1812).
- Edirne Antlaşması ile Sırplar özerklik elde etmişlerdir (1829).
- Sırbistan Berlin Antlaşması ile bağımsız olmuştur (1878).
- Karadağ, Berlin Antlaşması ile bağımsız olmuştur (1878).
- Romanya, Berlin Antlaşması ile bağımsız olmuştur (1878).
- İngiltere, Rus tehlikesine karşı bir üs olarak kullanmak amacıyla Kıbrıs’ı geçici olarak işgal etmiştir.
- 1878 yılından itibaren İngiltere, adaya tamamen yerleşmiştir.
- Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti Almanya ile ittifak yapınca İngiltere, adayı topraklarına kattığını açıklamıştır (1914).
- İngiltere Kıbrıs’ı işgal edince, Fransa da misilleme olarak Tunus’u işgal etmiştir (1881).
- Almanya ve İngiltere de bu işgali desteklemişlerdir.
- Süveyş Kanalı’nın açılması ile Mısır’ın jeopolitik önemi artmıştır (1869).
- İngiltere, Mısır’daki Hıristiyanları koruma bahanesi ile Mısır’ı işgal etmiştir (1882).
- Osmanlı Devleti bu işgale karşı koyamamış ve dış politikada Almanya ile yakınlaşmaya başlamıştır.
- Bulgaristan, Berlin Antlaşması ile üçe ayrılmıştır (1878).
- Berlin Antlaşması’na göre Asıl Bulgaristan, Osmanlı Devleti’ne bağlı prenslik olarak kalmıştır.
- Doğu Rumeli’deki Bulgarlar, asıl Bulgaristan’a bağlanmak için ayaklanmışlardır.
- Osmanlı Devleti, Rusya’nın bölgedeki faaliyetlerini engelleyebilme düşüncesi ile Doğu Rumeli’nin Bulgar Prensliği’ne bağlanmasını kabul etmiştir (1887).
- Doğu Rumeli Bulgaristan’a bağlanınca Bulgaristan daha da güçlenmiştir (1887).
- Meşrutiyet sırasında Bulgaristan bağımsızlığını ilan etmiştir (1908).
- Berlin Antlaşması’nda Bosna-Hersek, geçici olarak Avusturya’nın himayesine verilmiştir (1878).
- Meşrutiyet sırasında Avusturya, Bosna-Hersek’i topraklarına kattığını ilan etmiştir (1908).
- İtalya sömürge amacıyla Trablusgarp’ı işgal etmiş, Uşi Antlaşması ile Trablusgarp ve Bingazi İtalya’ya bırakılmıştır (1912).
- Balkan Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin Arnavutluk’la sınırı kalmadığından Arnavutluk bağımsızlığını ilan etmiştir (1913).
- Yunanistan 1829’da bağımsızlığına kavuşunca yayılmacı bir siyaset izlemeye başlamıştır.
- Yunanlar’ın kışkırtması ile Girit’te isyan çıkmıştır (1841).
- İsyanlar bastırılmış ancak Avrupalı devletlerin baskıları sonucu Sultan Abdülaziz Giritli Rumlar’a Halepa Fermanı ile bazı imtiyazlar vermiştir (1868).
- Giritliler Yunanistan’a katılmak için tekrar isyan çıkarmış ve Yunanistan adaya asker çıkarmıştır.
- Osmanlı Devleti Yunanistan’a savaş ilan etmiştir.
- Dömeke Meydan Savaşı’nda Osmanlı Devleti, Yunanistan’ı mağlup etmiştir (1897).
- Avrupalı devletlerin araya girmesi ile İstanbul Antlaşması yapılmıştır (1897). Buna göre:
- Yunanistan, Osmanlı Devleti’ne savaş tazminatı ödeyecek.
- Osmanlı Devleti Yunanistan’dan çekilecek.
- Girit, II.Meşrutiyet’in ilanı esnasında Yunanistan’a bağlanmıştır (1908).
- Balkan Savaşları sonunda Osmanlı Devleti, Girit’in Yunanistan’a ait olduğunu kabul etmiştir (1913).
- Alemdar Mustafa Paşa, III.Selim’in tahttan indirilip öldürülmesini kabul edememiş ve isyan etmiştir.
- Mustafa tahttan indirilmiş ve II.Mahmut tahta geçmiştir.
- Alemdar Mustafa Paşa, sadrazam olmuştur.
- Alemdar Mustafa Paşa Nizam-ı Cedid Ocağı’nın yerine Sekban-ı Cedid Ocağı’nı kurmuştur.
- Ayanlarla Sened-i İttifak imzalanmıştır (1808).
- Divan Teşkilatı kaldırılmış, yerine nazırlıklar kurulmuştur.
- Tımar sistemi kaldırılmıştır.
- Devlet memurlarına maaş bağlanmıştır.
- Memurlara fes, ceket ve pantolon giyme mecburiyeti getirilmiştir.
- Memurlar, dahiliye ve hariciye diye ikiye ayrılmıştır
- Memurların yargılanması için Dar-ı Şura-yı Bab-ı Ali adında bir mahkeme kurulmuştur.
- Müsadere sistemi kaldırılmış, mülkiyet hakkı tanınmıştır.
- Osmanlı’da ilk kez posta teşkilatı kurulmuştur.
- Askeri işleri düzenlemek amacıyla Askeri Şura oluşturulmuştur.
- İlk kez askeri amaçlı nüfus sayımı yapılmıştır.
- Taşra Teşkilatı eyalet, liva ve kazalar olarak düzenlenmiştir. İller, merkeze bağlanmıştır.
- Mahalle ve köylere muhtarlar atanmış, ayanların etkisi kırılmaya çalışılmıştır.
- Alemdar Mustafa Paşa, Nizam-ı Cedid Ocağı’nın yerine Sekban-ı Cedid Ocağı’nı kurmuştur.
- Mahmut, Sekban-ı Cedid Ocağı’nı kaldırmış, yerine Avrupa tarzında Eşkinci Ocağı’nı kurmuştur.
- Mahmut, halkın desteği ile Yeniçeri Ocağı’nı kaldırmıştır (1826). Bu olaya Vaka-i Hayriye denir. Böylece:
- Islahatların önündeki en büyük engel kalkmıştır.
- Halkta yeniçerilere karşı düşmanlık başlamıştır.
- Yeniçeri mezarları tahrip edilmiştir.
- Mehter yasaklanmıştır.
- Padişah yönetime egemen olmuştur.
- Yeniçeri Ocağı’nın yerine Avrupa tarzında Asakir-i Mansure-i Muhammediyye adı ile yeni bir ordu oluşturmuştur.
- Özel sektör teşvik edilmiştir.
- Yerli malı kullanılması teşvik edilmiştir.
- Müslüman tüccarlara gümrük kolaylığı sağlanmıştır.
- Balta Limanı antlaşması ile İngiltere ve Fransa’ya büyük ekonomik tavizler verilmiştir.
- İlköğretim zorunlu hale getirilmiştir.
- Avrupa tarzında eğitim verecek okullar açılmıştır (Mekteb-i Tıbbiye, Mekteb-i Adliye vb.).
- Avrupa’ya ilk kez öğrenciler gönderilmiştir.
- Takvim-i Vakayi adlı ilk resmi gazete çıkarılmıştır.
- Avrupa tarzı müzikler serbest bırakılmıştır.
- İlk kez karantina sistemi uygulanmıştır.
- Padişah, resmini devlet dairelerine astırmıştır.
- Mahmut yurdu tanımak için yurt gezilerine çıkmıştır.
- Sadrazam Mustafa Reşit Paşa tarafından hazırlanarak I.Abdülmecid döneminde Gülhane Parkı’nda yayınlanmıştır.
- Osmanlı Devleti’ni yıkılmaktan kurtarmak.
- Avrupa devletlerinin Osmanlı’nın iç işlerine karışmasını engellemek.
- Azınlıkların devlete olan bağlılığını arttırmak.
- Mısır (Kavalalı Mehmet Ali Paşa) Meselesi’nin çözümünde İngiltere’nin desteğini kazanmak.
- Irk, din, dil ayrımı yapılmaksızın bütün halkın ırz, namus, can ve mal güvenliği devlet tarafından sağlanacak.
- Kanun önünde herkes eşittir.
- Mahkemeler herkese açık olacak ve mahkeme edilmeden hiç kimse cezalandırılmayacak.
- Rüşvet ve iltimas kaldırılacak.
- Herkesten kazancı oranında vergi alınacak ve vergi alma işleminde adaletsizlik yapılmayacak.
- Askerlik, vatan hizmeti kabul edilecek, gayr-i müslimler de askerlik yapacaktır.
- Askere alma işlemleri belli bir düzene göre yapılacak ve askerlik süresi kısalacak.
- Avrupalı devletler fermanın yayınlanmasından memnun olmuşlardır.
- Azınlıklar sahip oldukları hakları yeterli bulmamışlar ve daha fazla hak istemişlerdir.
- Osmanlı Devleti Mısır Meselesi’nde ve Boğazlar Meselesi’nde İngiltere’nin desteğini kazanmış ve meseleleri kendi lehine çözmüştür.
- Kırım Savaşı’nda Avrupalılar, Osmanlı’yı desteklemiştir.
- Padişah, fermanı tek taraflı olarak ilan etmiştir.
- Hukukun üstünlüğü kabul edilmiştir.
- Tüm vatandaşlar kanun önünde eşit olmuştur.
- Padişah kendi yetkilerini sınırlandırmıştır.
- Osmanlı’da ilk kez anayasacılık hareketi başlamıştır.
- Osmanlı Devleti’nde ilk kez Avrupa Hukuk Kuralları kullanılmaya başlanmıştır.
- Avrupa tarzında mahkemeler açılmıştır.
- Tanzimat ile Osmanlı’da batılılaşma süreci başlamış ve Batılı tarzda aydınlar yetişmiştir.
- Özel mülkiyet hakkı devlet tarafından garanti altına alınmıştır.
Islahat Fermanı (28 Şubat 1856)
Yayınlanması’nın Nedenleri:- Tanzimat Fermanı’nın eksikliklerini gidermek.
- Osmanlı Devleti’ni parçalanmaktan kurtarmak.
- Azınlıkların devlete olan bağlılığını güçlendirmek.
- Avrupa devletlerinin iç işlerimize karışmasını engellemek.
- Paris Konferansı’nda azınlık hakları ile ilgili kararlar verilmesine engel olabilmek.
- Azınlıklara din ve mezhep özgürlüğü sağlanacak.
- Azınlıklar kilise, okul açabilecek ve onarım yapabilecek.
- Azınlıklar il meclislerine üye olabilecek.
- Azınlıklar banka ve şirket kurabilecek. Vergilerini ödemek şartı ile mülk edinebilecekler.
- Azınlıklar askerliği yapmamaları karşılığında bedel ödeyecekler.
- Azınlıklar mahkemelerde kendi dinlerine göre yemin edebilecekler.
- Ülkenin her yerinde karma mahkemeler kurulacak.
- Gayr-i müslimleri küçük düşürecek ifadeler kullanılmayacak.
- Gayr-i müslimler de devlet memuru olabilecek.
- Hukuk kuralları, azınlık dillerine tercüme edilecek.
- Vergiler, herkesin kazancına göre alınacak.
- Azınlıklar, elde ettikleri hakları Osmanlı aleyhine kullanmışlardır.
- Azınlıklar müslümanlardan daha fazla hakka sahip olmuş, bu da müslümanların tepkisine neden olmuştur.
- Azınlıkların millileşme süreci hız kazanmıştır.
- Osmanlı Devleti istediği sonuca ulaşamamıştır.
- Ferman, Avrupalı devletlerin iç işlerimize karışmasına neden olmuştur.
I. Meşrutiyet ve Kanun-i Esasi (23 Aralık 1876)
- Kanun-i Esasi Mithat Paşa tarafından hazırlanmıştır.
- İstanbul Konferansı’nın toplanması sırasında ilan edilmiştir.
- Meşrutiyetin ve Kanun-i Esasi’nin yayınlanmasında Genç Osmanlılar’ın etkisi vardır.
- Kanun 119 maddeden oluşmuştur.
- Osmanlı’yı yıkılmaktan kurtarmak.
- Azınlıkların devlete bağlılığını arttırmak.
- Balkan Meselesi’nin amacıyla toplanan Tersane Konferansı’nda azınlıklar konusunda Avrupalı devletlerin baskısını engellemek.
- Osmanlı Devleti’nin yönetim şekli meşrutiyettir.
- Padişah’ın yanında iki tane meclis vardır:
- Ayan Meclisi
- Mebusan (avam) Meclisi
- Ayan Meclisi padişah tarafından atanır ve ömür boyu mecliste kalır.
- Bakanlar Kurulu padişaha karşı sorumludur.
- Meclisi açmak ve kapamak padişaha aittir.
- Kanun teklifini yalnız hükümet yapabilir.
- Barış antlaşmalarını padişah onaylar.
- Padişahın izni olmadan bir kanun mecliste görüşülemez.
- Yasama yetkisi Ayan ve Mebusan Meclisi’ne aittir.
- Yürütme yetkisi Padişah ve Bakanlar Kurulu’na aittir.
- Mebuslar Meclisi üyeleri dört yılda bir seçilir.
- Padişah, uygun gördüğü durumlarda meclisi feshedebilir, milletvekillerini sürgüne gönderebilir.
- Osmanlı Devleti’nde rejim değişmiştir.
- Osmanlı’da halk ilk kez yönetime katılmış; halk seçme, seçilme ve temsil hakkını kullanmıştır.
- Azınlıklar da meclise girmiş ve mecliste gayr-i müslim üye sayısı müslüman üyelerin sayısını geçmiştir.
- Kanun-i Esasi, Türk tarihindeki ilk anayasadır.
- Padişah iradesinin millet iradesinin üstünde olduğu kabul edilmiştir.
- 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı’nın (93 Harbi) başlaması ve meclisten bir karar çıkarılamaması bahanesiyle II.Abdülhamid meclisi kapatmış, Kanun-i Esasi’yi yürürlükten kaldırmıştır (1878).
II. Meşrutiyet (1908)
- Genç Osmanlılar (Jön Türkler), İttihat ve Terakki Cemiyeti’ni kurmuştur.
- Rusya ve İngiltere Reval Görüşmesi’nde Boğazlar Meselesi’ni ve Balkanlar’ın durumunu görüşmüşlerdir (1908).
- İttihatçılar Osmanlı’nın parçalanacağından endişe etmişler, II.Abdülhamid’e meşrutiyeti ilan etmesi için baskı yapmışlar ve Rumeli’de ayaklanmışlardır.
- Abdülhamid baskılar sonucu meşrutiyeti ilan etmiştir (1908).
- İttihatçıların meşrutiyet yönetimi için ciddi bir hazırlığı olmadığından beklenen sonuçlar alınamamıştır.
- Meşrutiyete geçişte iktidar boşluğu ve kargaşa yaşanmıştır.
- Bulgaristan bağımsızlığını ilan etmiştir.
- Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Bosna-Hersek’i topraklarına katmıştır.
- Girit, Yunanistan’a bağlanma kararı almıştır.
- Osmanlı Devleti’nde ilk siyasi partiler kurulmuştur;
- İttihat ve Terakki Partisi
- Hürriyet ve İtilaf Partisi
- Ahrar (Hürler) Partisi
- Osmanlı’da ilk kez parlamenter sistemin denemeleri yapılmıştır.
- Meşrutiyete karşı olan İstanbul’daki avcı taburları 31 Mart Olayı’nı çıkarmışlardır (13 Nisan 1909).
- İsyancılar sadrazamın ve meclis başkanının istifa etmesini istemişler, bazı İttihatçıları öldürmüş ve gazete binalarını bastırmışlardır.
- Abdülhamid isyanı bastırmakta başarılı olamamıştır.
- Komutanlığını Mahmut Şevket Paşa’nın, Kurmay Başkanlığı’nı Mustafa Kemal’in yaptığı Hareket Ordusu Selanik’ten İstanbul’a gelerek, 31 Mart Ayaklanması’nı bastırmıştır.
- Abdülhamid tahttan indirilmiş, V.Mehmet Reşat tahta çıkarılmıştır (1909).
- İlk kez kızlar için yükseköğrenim kurumları açılmıştır.
- Kanun-i Esasi’de değişiklikler yapılmıştır.
- Balkan Savaşı sonucu Londra Görüşmeleri devam ederken İttihatçılar, Bâb-ı Âlî Baskını’nı gerçekleştirmiş ve yönetime hakim olmuşlardır (1913).
- Bakanlar, Mebusan Meclisi’ne karşı sorumlu olmuştur.
- Barış antlaşmalarını Mebusan Meclisi’nin onaylaması kararlaştırılmıştır.
- Padişahın meclisi açma, kapama ve üyeleri sürgüne gönderme yetkileri kısıtlanmıştır.
- Basına geniş özgürlükler verilmiş, sansür kaldırılmıştır.
- Hükümet üyelerini sadrazam seçmeye başlamıştır.
- Siyasi partiler kurulmuştur.
OSMANLI TOPLUMUNDA DÜŞÜNCE AKIMLARI
Osmanlıcılık- Osmanlıcılık akımı, Tanzimat Dönemi’nde doğmuştur.
- Osmanlıcılık akımını Genç Osmanlılar (Jön Türkler) savunmuştur.
- Tüm halka aynı hak ve yetkilerin verilmesini istemişlerdir.
- Meşrutiyet’in ve Kanun-i Esasi’nin ilan edilmesinde etkili olmuşlardır.
- Osmanlıcılık düşüncesi Berlin Antlaşması ile zayıflamış (1878), Balkan Savaşları ile etkisi kaybolmuştur.
- İslamcılık akımı I.Meşrutiyet’ten sonra önem kazanmıştır.
- Abdülhamid döneminde İslamcılık, devletin resmi politikası haline gelmiştir.
- İslamcılık akımının savunucuları; Mehmet Akif, Said Halim Paşa, Cemaleddin Afgani, Musa Kazım ve M.Şemseddin’dir.
- İslamcılık düşüncesi I.Dünya Savaşı sonunda etkisini kaybetmiştir.
- Türkçülük akımı Rus işgalinden kaçan Türk göçmenlerin etkisiyle başlamıştır.
- Türkçülük akımının en büyük savunucusu Ziya Gökalp’tir.
- Meşrutiyet’ten sonra gelişme göstermiştir.
- Osmanlı sınırları içindeki Türkler arasında birlik kurulmasına Türkçülük, tüm dünyada yaşayan Türkler arasında kurulacak birliğe ise Turancılık denmiştir.
- Türkçülük akımı, Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasında etkili olmuştur.
- Batıcılık akımı II.Meşrutiyet’ten sonra gelişme göstermiştir.
- Batıcılık akımının savunucuları; Abdullah Cevdet, Süleyman Nazif, Celal Nuri’dir.
- Kadın özgürlüğü, medeni kanun, laiklik, Latin alfabesi, tekke ve zaviyelerin kapatılması gibi düşünceleri savunmuşlardır.
- Türkçüler’in Turancılık akımına karşılık, Batıcılar İrfancılık idealini savunmuştur.
- Merkezi yönetimin yetkilerinin azaltılması, yerinden yönetime önem verilmesi savunulmuştur.
- Devlet içindeki değişik unsurların yönetime katılması istenmiştir.
- Savunucusu Prens Sebahattin’dir.
- Liberal ekonomi modeli benimsenmiştir.
TRABLUSGARP SAVAŞI (1911-1912)
Nedenleri:- Siyasi birliğini geç kuran İtalya’nın sömürgecilik faaliyetlerine girişmesi.
- İtalya’nın Habeşistan’a saldırması ve başarılı olamaması.
- İtalya’nın Habeşistan yenilgisi üzerine yeni yerlere göz dikmesi.
- İtalya’nın diğer Avrupa devletleri ile anlaşması.
- Trablusgarp’ın İtalya’ya yakın ve savunmasız olması.
- Trablusgarp’ın ticaret yolları üzerinde bulunması ve zengin maden yataklarına sahip olması.
- İtalya, Rusya ile Racconigi Antlaşması’nı yapmış, Rusya boğazlara karşılık İtalya’nın Trablusgarp’ı işgal etmesini desteklemiştir (1909).
- İtalya, Osmanlı Devleti’nin Trablusgarp’ı gelişmişlikte geri bıraktığı ve bölgedeki İtalyanlar’a kötü davrandığı iddiasıyla Osmanlı’ya ültimatom çekmiştir.
- Osmanlı Devleti’nin görüşme isteğine rağmen İtalya, Trablusgarp’ı işgal etmiştir.
- Mustafa Kemal Trablusgarp ve Derne’de, Enver Bey de Bingazi’de başarılar kazanmıştır.
- Savaşın uzun sürmesi İtalya’yı maddi sıkıntıya sokmuş, savaşın bitmesini isteyen halkın tepkisi üzerine İtalya, Osmanlı’yı barışa zorlamak için Oniki Ada’yı işgal etmiştir.
- Bu sırada I.Balkan Savaşı başlaması, Osmanlı’yı zor durumda bırakmış ve Osmanlı Devleti İtalya ile Uşi Antlaşması’nı imzalanmıştır
- Trablusgarp ve Bingazi İtalya’ya bırakılacak.
- Oniki Ada, Balkan Savaşı’ndan sonra geri alınmak üzere geçici olarak İtalya’ya bırakılacak.
- İtalya, kapitülasyonların kaldırılması konusunda Osmanlı’ya yardım edecek.
- Trablusgarp ve Bingazi’nin Duyun-u Umumiye İdaresi’ne ödediği borçları İtalya ödeyecek.
- Trablusgarp ve Bingazi dini bakımdan Osmanlı halifesine bağlı kalacak.
- Osmanlı Devleti’nin Kuzey Afrika’da toprağı kalmamıştır.
- İtalya Ege Denizi’ne yerleşmiştir.
- İtalya Doğu Akdeniz’de önemli bir güç olmuştur.
- Osmanlı Devleti’nin zayıfladığı anlaşılmıştır.
- On iki Ada geri alınamamış.
BALKAN SAVAŞLARI (1912-1913)
Nedenleri:- Balkan devletlerinin kendi arasında Osmanlı’ya karşı ittifak yapması ve Osmanlı Devleti topraklarını ele geçirmek istemeleri.
- Rusya’nın Balkanlar’da takip ettiği politika.
- Rusya’nın Boğazlar’a yerleşme planı.
- Rusya ve İngiltere arasında yapılan Reval Görüşmeleri (1908).
- Trablusgarp Savaşı’nın çıkması (1911).
- Karadağ’ın Osmanlı’ya savaş açmasıyla başlamıştır.
- Karadağ’dan sonra Sırbistan, Bulgaristan ve Yunanistan Osmanlı Devleti’ne savaş açmıştır.
- Bulgar ordusu, Edirne’yi kuşatmış, Kırklareli ve Lüleburgaz’ı da alıp Çatalca’ya kadar ilerlemiştir.
- Yunanlar Ege adalarına asker çıkarmıştır.
- Osmanlı Devleti, Osmanlı ordusu içindeki siyasi çekişmeler yüzünden savaşı kaybetmiştir.
- Osmanlı Devleti Londra Barış Antlaşması’nı imzalamıştır.
- Osmanlı’nın Batı sınırı Midye-Enez hattı olacak.
- Yunanistan; Selanik, Güney Makedonya ve Girit’i alacak.
- Bulgaristan; Kavala, Dedeağaç ve bütün Trakya’yı alacak.
- Sırbistan; Orta ve Kuzey Makedonya’yı alacak.
- Arnavutluk ve Ege adalarının geleceği büyük devletlere bırakılacak.
- Arnavutluk savaş sırasında bağımsızlığını ilan etmiştir.
- Arnavutluk, Balkanlar’da Osmanlı’dan ayrılan son devlet olmuştur.
- Londra Görüşmeleri devam ederken Bâb-ı Âlî Baskını gerçekleşmiştir (1913).
- Bulgaristan Ege Denizi’ne ulaşmıştır.
- Osmanlı Devleti’nin batıda yalnızca Bulgaristan’la sınırı kalmıştır.
- Osmanlıcılık fikri sona ermiştir.
- Balkanlar’dan kaçan Türkler Anadolu’ya göç etmiştir.
- Kemal’in; “Ordu siyasete karışmamalıdır” sözünün doğruluğu anlaşılmıştır.
- Bulgaristan’ın çok güçlenmesi.
- Osmanlı Devleti’nden alınan Balkan topraklarının paylaşılamaması.
- Balkanlar’daki tüm devletler Bulgaristan’a saldırmıştır.
- Daha sonra cephe değişmiş, Bulgaristan ile Romanya, Yunanistan ile Sırbistan arasında savaş olmuştur.
- Osmanlı Devleti Edirne ve Kırklareli’yi geri almıştır.
- Bulgaristan mağlup olmuştur.
- Balkan devletleri, aralarında Bükreş Antlaşması’nı imzalayarak savaşa son vermiştir (10 Ağustos 1913).
- Antlaşmaya göre Bulgaristan; Yunanistan, Sırbistan ve Romanya’ya toprak vermiştir.
- Kırklareli, Dimetoka ve Edirne Osmanlı’da kalacak.
- Meriç Nehri batı ile sınır olacak.
- Bulgaristan’daki Türkler dört yıl içinde göç edebilecek.
- Bulgaristan’da kalan Türkler din ve mezhep hürriyetinden yararlanabilecek.
- Türkler’in okuduğu ilk ve orta dereceli okullarda eğitim dili Türkçe olacak.
- Türkler’in mülkiyet hakkına saygılı olunacak.
- Girit; Yunanistan’a bırakılacak.
- Yunanistan’da kalan Türkler’in hakları güvence altına alınacak.
- Ege adalarının geleceğini büyük devletler belirleyecek.
- Sırbistan’da kalan Türkler’in hakları güvence altına alınacaktır.
I. DÜNYA SAVAŞI (1914-1918)
Nedenleri:- Avrupalı devletlerin sömürgecilik faaliyetleri, hammadde ve pazar rekabeti.
- Almanya ve İtalya’nın sömürgeciliğe başlamaları.
- İngiltere ve Fransa’nın, Almanya’ya karşı silahlanmaya başlaması.
- Rusya’nın ideallerini gerçekleştirme isteği.
- Balkanlar’da Slav – Germen çekişmesi.
- Fransız İhtilali’nin doğurduğu milliyetçilik akımı.
- Fransa’nın Alsace-Loraine’i Almanya’dan almak istemesi.
- Avusturya-Macaristan prensinin Saraybosna’da bir Sırp milliyetçi tarafından öldürülmesi (28 Haziran 1914).
- İttihatçıların Almanlar’a sempati duyması.
- Alman desteği ile devletin kurtulacağına inanılması.
- Osmanlı Devleti’nin Almanya ile gizli bir anlaşma yapması (2 Ağustos 1914).
- Osmanlı Devleti’nin siyasi yalnızlıktan kurtulmak istemesi.
- Osmanlı Devleti’nin, İngiltere ve Fransa’nın ekonomik baskılarından kurtulmak istenmesi.
- Osmanlı Devleti’nin kaybettiği toprakları geri almak istemesi.
- Osmanlı coğrafyasının jeopolitik önemi.
- Almanya’nın halifelik makamını kullanarak İngiliz ve Fransız sömürgelerindeki müslümanları ayaklandırmak istemesi.
- Almanya’nın yeni cepheler açarak İtilaf devletlerinin kendi üzerindeki baskısını hafifletmek istemesi.
- Almanlar’ın, İngilizler’in Osmanlı toprakları üzerinden geçen Uzak Doğu sömürge yollarını ele geçirmek istemesi.
- Almanya’nın Musul-Kerkük petrollerinden yararlanmak istemesi.
- Almanya’nın, İtilaf devletlerinin Boğazlar yoluyla Rusya’ya yardım göndermesini önlemek istemesi.
- Almanlar’ın İngilizler’den kaçan Goben ve Breslav adlı gemileri Osmanlı Devleti’ne sığınmıştır.
- Osmanlı, gemileri satın aldığını açıklamış ve gemilerin adlarını Yavuz ve Midilli olarak değiştirmiştir.
- Bu gemiler, Rusya’nın Sivastopol ve Odesa limanlarını bombalamıştır.
- Ruslar Karadeniz sahillerine ve Doğu Anadolu’ya saldırmıştır.
- İttihatçıların Orta Asya’daki Türkler’i birleştirme ve Hindistan’a kadar toprakları genişletme isteği.
- Almanlar’ın Bakû petrollerini ele geçirmek için Osmanlı’yı kışkırtması.
- Ruslar’ın Doğu Anadolu’ya saldırmasıyla mücadele başlamıştır (1 Kasım 1914).
- Enver Paşa Sarıkamış’ta Ruslar’a karşı cephe açmıştır.
- 000 asker Allahuekber Dağları’nda soğuktan donarak şehit olmuştur (Sarıkamış Faciası).
- Ruslar, Doğu Anadolu’yu işgal etmiştir.
- Kemal Muş ve Bitlis’i Ruslar’dan geri almıştır (1914).
- Rusya’da Bolşevik İhtilali çıkmıştır (1917).
- Rusya Brest Litowsk Antlaşması ile I.Dünya Savaşı’ndan çekilmiş; Kars, Ardahan ve Batum’u Osmanlı Devleti’ne bırakmıştır (3 Mart 1918).
- Osmanlı Devleti’nin Mısır’ı İngilizler’den geri alma düşüncesi.
- Osmanlı Devleti’nin, İngilizler’in Uzak Doğu sömürgeleriyle olan bağlantısını kesmek ve Süveyş Kanalı’nı ele geçirmek istemesi.
- Cephede mücadele 3 Şubat 1915’te başlamıştır.
- Almanya’nın desteği ile iki kez harekat düzenlenmiştir.
- Osmanlı Devleti başarılı olamamıştır (1916).
- Osmanlı Devleti’nin İngilizler’in Süveyş’ten kuzeye doğru ilerleyişini durdurmak istemesi.
- İngilizler Halep’e kadar ilerlemiştir (1918).
- Yıldırım Orduları Komutanı M.Kemal Paşa, İngilizler’i Halep’in kuzeyinde durdurmuştur.
- Misak-ı Milli’nin Suriye sınırı çizilmiştir.
- İngilizler’in Rusya’ya yardım ulaştırmak istemesi.
- İngilizler’in Musul-Kerkük petrollerine sahip olmak istemesi.
- İngilizler’in Hint deniz yolunun güvenliğini sağlamak istemesi.
- İngilizler’in Basra’ya çıkarma yapmasıyla başlamıştır.
- Türk ordusu Kut-ül Amare’de başarılı olmuş ise de, İngilizler Bağdat’ı ele geçirmiştir (11 Mart 1917).
- İtilaf Devletleri’nin Rusya’ya yardım göndermek istemesi.
- İtilaf Devletleri’nin Boğazlar’ı ele geçirerek, Osmanlı’nın İttifak Devletleri ile bağlantısını kesmek ve Osmanlı’yı saf dışı etmek istemesi.
- İtilaf Devletleri’nin Balkan devletlerini yanlarına çekmek istemesi.
- Osmanlı’nın Kafkas ve Kanal cephelerinden çekilmesinin sağlanmak istenmesi.
- İngiliz ve Fransız donanmaları Çanakkale Boğazı’na saldırmış, savaş başlamıştır (19 Şubat 1915).
- Mayınlı boğazlardan İtilaf Devletleri geçememiştir.
- İtilaf Devletleri Gelibolu Yarımadası’na ve boğazın iki yakasına asker çıkarmıştır.
- Türk askeri Gelibolu, Conkbayırı, Anafartalar’da başarı elde etmiştir M.Kemal bu cephede başarılar kazanmıştır.
- Düşman askerleri sekiz ay sonra savaştan çekilmek zorunda kalmıştır (9 Ocak 1916).
- Dünya Savaşı’nda Osmanlı, yalnız bu cephede başarılı olmuştur.
- Çanakkale Savaşı, I.Dünya Savaşı’nın uzamasına neden olmuştur.
- 000 insan ölmüştür.
- Kemal; önce albay, daha sonra da general olmuş, yurt içinde ve dışında tanınmıştır.
- Bulgaristan İttifak Devletleri yanında savaşa katılmıştır.
- Rusya’da Bolşevik İhtilali olmuş, SSCB kurulmuştur.
- Kafkas Cephesi kapanmıştır.
- Zafer, tutsak milletlere bağımsızlık mücadelesinde bir örnek oluşturmuştur.
- Osmanlı Devleti’nin kutsal yerleri İngilizler’den korumak istemesi.
- İngilizler Araplar’ı Osmanlı aleyhine kışkırtmıştır.
- Fahrettin Paşa İngilizler’le ve Mekke Emiri Şerif Hüseyin ile mücadele etmiş, başarılı olunamamıştır.
- Osmanlı Devleti’nin; müttefiklerine (özellikle Almanlar’a) yardım etmek istemesi.
- Osmanlı; Rusya, Romanya ve Fransa ile mücadele etmiş, fakat başarılı olamamıştır.
- İngiltere, Fransa ve Rusya arasında imzalanmıştır.
- İstanbul ve Boğazlar, Rusya’ya bırakılmıştır.
- İngiltere, Fransa, Rusya ve İtalya arasında imzalanmıştır.
- İtalya’ya Antalya ve çevresi ile Oniki Adalar bırakılmıştır.
- İtalya bu antlaşmadan sonra İtilaf Grubu’na katılmıştır.
- İngiltere, Fransa, Rusya ve İtalya arasında imzalanmıştır.
- Rusya’ya Boğazlar’a ek olarak Van, Erzurum, Bitlis ve Trabzon’a kadar olan Doğu Karadeniz bölgesi bırakılmıştır.
- İngiltere ve Fransa arasında, İtalya’dan gizli olarak yapılmıştır.
- Rusya; Doğu ve Kuzeydoğu Anadolu’nun kendisine verilmesi şartı ile bu anlaşmayı kabul etmiştir.
- Fransa’ya; Adana, Hatay, Suriye kıyıları ve Lübnan bırakılmıştır.
- İngiltere’ye Musul hariç Irak bırakılmıştır.
- Suriye’nin diğer bölgeleri ile Musul ve Ürdün’ü kaplayan bölgede Büyük Arap Krallığı kurulması kararı alınmıştır.
- Arap Krallığı İngiliz ve Fransız himayesinde olacaktır.
- Özerk bir Filistin Devleti kurulacaktır.
- Bu antlaşma ile Araplar, İngilizler’in yanında Osmanlı’ya karşı savaşmıştır.
- İtalya, kendisinden gizli olarak imzalanan Sykes Picot Antlaşması’na tepki göstermiştir.
- Konya, Antalya, Aydın ve İzmir çevresi İtalya’ya bırakılmıştır.
- İngilizler Araplar’ı Osmanlı aleyhine kışkırtmıştır.
- Araplar’a Büyük Arap Krallığı kurma sözü verilmiştir.
- ABD Başkanı Wilson, gelecekte yapılacak barışın ilkelerini açıklamıştır (8 Ocak 1918). Buna göre:
- Yenen devletler, yenilen devletlerden toprak ve tazminat almayacak.
- Devletlerarasında gizli herhangi bir antlaşma yapılmayacak, antlaşmalar açık olarak yapılacak.
- Devletlerarasında eşitlik sağlanacak, uluslararası ekonomik engeller kaldırılacak.
- Ülkeler arasında silahlanma yarışına son verilecek.
- Alsace – Loraine Fransa’ya geri verilecek.
- İşgal edilen Rus toprakları boşaltılacak.
- Belçika yeniden kurulacak.
- Uluslararası anlaşmazlıkları barış yoluyla çözmek için Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti) kurulacak.
- Boğazlar her devlete açık olacak.
- Türk egemenliği altında yaşayan diğer milletlere kendini yönetme hakkı verilecek.
- Osmanlı Devleti’nin Türk bölgelerine egemenlik hakkı verilecek.
- Rusya; Brest-Litowsk Antlaşması ile (3 Mart 1918).
- Bulgaristan Selanik Antlaşması ile (29 Eylül 1918).
- Osmanlı Devleti Mondros Ateşkes Antlaşması ile (30 Ekim 1918).
- Avusturya Villa Gusti Antlaşması ile (3 Kasım 1918).
- Almanya ise Rethondes Antlaşması ile (11 Kasım 1918) savaştan çekilmişlerdir.
- Savaşı bitiren barış antlaşmalarının metni Paris Barış Konferansı’nda hazırlanmıştır (18 Ocak 1919).
- Alsace-Loraine’i Fransa’ya bırakmıştır.
- Bir kısım topraklarını Belçika ile yeni kurulan Litvanya, Polonya ve Çekoslovakya’ya bırakmıştır.
- Sömürgeleri galip devletler arasında paylaşılmıştır.
- Avusturya ile haberleşmeme sözü vermiştir.
- Zorunlu askerlik kaldırılmıştır.
- Ağır silahlara sahip olması yasaklanmıştır.
- Savaş tazminatı ödemeyi kabul etmiştir.
- Avusturya-Macaristan İmparatorluğu iki ayrı devlet olmuştur.
- Avusturya; Macaristan, Yugoslavya ve Çekoslovakya’nın bağımsızlığını tanımıştır.
- Avusturya’da zorunlu askerlik kaldırılmıştır.
- Avusturya, Milletler Cemiyeti’nin onayını almadan Almanya ile birleşmemeyi kabul etmiştir.
- Güney Dobruca’yı Romanya’ya, Batı Trakya’yı Yunanistan’a, bir kısım topraklarını ise Yugoslavya’ya bırakmıştır.
- Bulgaristan’da zorunlu askerlik kaldırılmıştır.
- Deniz ve hava kuvveti bulunmayacak, orduda asker sayısı 25.000 kişiyi geçmeyecek.
- Topraklarının büyük kısmını Romanya, Çekoslovakya ve Yugoslavya’ya bırakmıştır.
- Macaristan’da zorunlu askerlik kaldırılmıştır.
- Deniz ve hava kuvvetleri bulunmayacaktır.
- Mebusan Meclisi kapalı olduğundan anlaşma onaylanmamış ve uygulanamamıştır.
- Osmanlı Devleti’nin inzaladığı son antlaşmadır.
- Savaştan en karlı devlet İngiltere çıkmış ve Avrupa’nın bir numaralı devleti olmuştur.
- Fransa, Almanya’nın etkisinden kurtularak ikinci güçlü devlet haline gelmiştir.
- İtalya, Avusturya’dan toprak almış ve Oniki Adalar’a hakim olmuştur.
- Rus, Alman, Avusturya-Macaristan ve Osmanlı imparatorlukları yıkılmış yeni milli devletler kurulmuştur.
- Litvanya, Letonya, Estonya, Finlandiya, Yugoslavya, Çekoslovakya, Polonya, Macaristan, SSCB kurulan yeni devletlerdir.
- Avrupa’da denge boşluğu meydana gelmiştir.
- Yenilen devletlerde rejim değişikliği olmuştur.
- Dünya barışını sağlamak için merkezi Cenevre’de olan Milletler Cemiyeti kurulmuştur.
- Sömürgeciliğin yerini manda ve himayecilik almıştır.
- Sınırlar çizilirken “milliyetçilik” ilkesi dikkati alınmadığından “azınlıklar” meselesi çıkmıştır.
- Dünya Savaşı’nı bitiren antlaşmalar II.Dünya Savaşı’nın zeminini hazırlamıştır.
- Paris Konferansı’nda Milletler Cemiyeti’nin kurulması kararlaştırılmıştır.
- Versailles Antlaşması’ndan sonra Cenevre’de resmen kurulmuştur.
- Cemiyet yalnızca büyük devletlerin çıkarlarını korumuş, güvenilirliğini yitirmiştir.
- Fransa’nın Almanya’ya olan güvensizliği sonucu imzalanmıştır.
- Antlaşma Fransa, Almanya, İngiltere, İtalya, Belçika, Polonya ve Çekoslovakya arasında imzalanmıştır.
- Anlaşmazlıkların barış yoluyla ve Milletler Cemiyeti aracılığıyla çözülmesi kararlaştırılmıştır.
- Antlaşma ABD, Almanya, İngiltere, İtalya, Belçika, Polonya, Japonya ve Çekoslovakya arasında Paris’te imzalanmıştır.
MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI (30 Ekim 1918)
Nedenleri:- Wilson İlkeleri’ne güvenilmesi.
- Bulgaristan’ın I.Dünya Savaşı’ndan çekilmesi.
- İttihatçılar savaşın kaybedilmesinin sorumluluğu kendi üstlerine kalacağından ülkeyi terk etmişlerdir.
- Ahmet İzzet Paşa Kabinesi İtilaf Devletleri’nden ateşkes yapılmasını istemiştir.
- Limni Adası’nın Mondros Limanı’nda Osmanlı Devleti Bahriye Nazırı Rauf Orbay ile İngiliz Amirali Calthrope arasında Mondros Ateşkes Antlaşması imzalanmıştır.
- Boğazlar tüm devletlere açık olacak ve İtilaf Devletleri tarafından işgal edilecek.
- İtilaf Devletleri, kendi güvenliklerini tehdit edecek bir durumda herhangi bir stratejik noktayı işgal edebilecek (7.madde).
- Vilâyât-ı Sitte’de (Altı il; Erzurum, Van, Harput, Diyarbakır, Bitlis, Sivas) bir karışıklık çıkarsa, İtilaf Devletleri buraları işgal edebilecek (24.Madde).
- Bütün haberleşme-ulaşım araç ve gereçleri İtilaf Devletleri’nin kontrolüne verilecek.
- Güvenliği sağlayacak askerden fazlası terhis edilecek.
- İtilaf Devletleri ve Ermeni esirleri serbest bırakılacak.
- Türk askerleri İtilaf Devletleri’nin kontrolünde kalacak.
- Hicaz, Yemen, Suriye, Irak ve Trablusgarp’taki Türk subay ve askerler en yakın İtilaf devletine teslim edilecek.
- Toros Tünelleri İtilaf Devletleri tarafından işgal edilecek.
- Tüm demiryolları ve donanma gücü İtilaf Devletleri’nin kontrolüne bırakılacak, gemiler limanlarda tutuklu kalacak.
- Silah, cephane ve orduya ait tüm mallar İtilaf Devletleri’nin kontrolüne bırakılacak.
- Yer altı ve yerüstü zenginlik kaynakları İtilaf Devletleri’nin kontrolüne bırakılacak.
- Ülkenin ihtiyaç fazlası kömür, akaryakıt ve deniz gereçleri dışarıya satılmayacak.
- Osmanlı Devleti fiilen sona ermiştir.
- İttihat ve Terakki Partisi, adını Teceddüt Partisi olarak değiştirmiş ve kendini feshetmiştir.
- Ermeniler korumaya alınmış ve doğuda bir Ermeni Devleti kurma zemini hazırlanmıştır (24.madde).
- Antlaşmanın 7. maddesi Osmanlı topraklarının işgalini kolaylaştırmıştır.
- İlk olarak İngilizler Musul’u işgal etmiştir (3 Kasım 1918). Ardından Urfa, Antep ve Maraş’a girmişlerdir.
- İtilaf Devletleri’nin donanmaları İstanbul önlerine gelmiştir (13 kasım 1918).
- İşgallere karşı Türk milleti tarafından direniş cemiyetleri kurulmuştur.
- Azınlıklar da işgalleri kolaylaştırmak için zararlı cemiyetleri kurmuştur.
- Kemal Suriye-Filistin Cephesi’nde iken, yabancı işgaline açık bırakan maddelere tepki göstermiştir.
- İstanbul Hükümeti, Yıldırım Orduları Grubu’nu ve VII.Ordu Karargâhı’nı kaldırmış, M.Kemal’i Harbiye Nezareti’ne almıştır.