XX. yy Başlarında Osmanlı Devleti

İnkılap; Halk hareketiyle zor kullanarak, mevcut düzenin yıkılması ve yerine yeni bir düzenin kurulmasıdır. İnkılâp, bir devletin dayandığı temel ilkelerin ve toplum düzeninin hızla ve ileriye dönük bir şekilde değiştirilmesidir.

Not: İnkılâp, ulusun her yönden ilerlemesini amaçlar.

İnkılabın Özellikleri

İnkılap, halk hareketidir.
Mevcut düzeni yıkma hareketidir.
Yıkılan düzenin yerine yeni bir düzen kurma hareketidir.

İnkılabın Aşamaları

Fikri hazırlık aşaması.
İhtilal (mücadele, aksiyon) aşaması.
Yeni düzenin kurulması aşaması.

Atatürk’ün İnkılap Tanımı

Osmanlı Devleti’nden kalan son asırlardaki mevcut kurumları zorla değiştirmek, son asırlardaki kurumları yıkarak yerine ulusun en yüksek uygarlık ihtiyaçlarına göre ilerlemesini sağlayacak yeni kurumları kurmaktır.

OSMANLI DEVLETİ’NİN YIKILIŞ NEDENLERİ

Tecrübesiz idarecilerin devleti yönetmesi.
Kadınların yönetime katılması.
Yeniçeri Ocağı’nın ve Tımarlı Sipahilerin bozulması.
Eğitim sisteminin bozulması.
Fetihlerin durması.
Osmanlı Devleti’nin çok uluslu olması (etnik yapı).
Bilimde Avrupa’nın gerisinde kalınması.
Milliyetçilik akımının olumsuz etkisi.
Avrupalı devletlerin azınlıkları kışkırtması.
Rusya’nın Panslavizm politikası.
Osmanlı’nın doğal sınırlara ulaşması.
Lüks ve israfın artması.
Ekonomik nedenler;
Coğrafi Keşifler
Kapitülasyonlar
Dış Borçlar
Balta Limanı Antlaşması (1838)
Sanayi İnkılabı
Duyûn-u Umûmiye (Genel Borçlar) İdaresi

OSMANLI DEVLETİ’NİN DAĞILIŞI

Kırım’ın Bağımsızlığı (1774)

Kırım, Küçük Kaynarca Antlaşması ile bağımsız olmuştur (1774).
Aynalıkavak Tenkihnamesi ile Rusya’nın desteklediği Şahin Giray, Kırım’a Han olmuştur (1779).
Yaş Antlaşması ile Kırım Rusya’nın toprağı olmuştur (1792).

Not: Kırım, Osmanlı’da bağımsız olan ilk müslüman topraktır.

Yunanistan’ın Bağımsızlığı (1829)

Rumlar, Yunanistan’da ve Mora Yarımadası’nda isyan etmişlerdir (1820-21).
Edirne Antlaşması ile Yunanistan bağımsız olmuştur (1829).

Not: Yunanlar, Osmanlı’da bağımsız olan ilk azınlıktır.

Cezayir’in İşgali (1830)

Fransa, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı sonunda Cezayir’i işgal etmiş ve 1847’de işgali tamamlamıştır.

Sırbistan’ın Bağımsızlığı (1878)

Sırplar, Osmanlı’da bağımsızlık için isyan eden ilk azınlıktır (1804).
Bükreş Antlaşması ile Sırplar ayrıcalık elde eden ilk azınlık millet olmuştur (1812).
Edirne Antlaşması ile Sırplar özerklik elde etmişlerdir (1829).
Sırbistan Berlin Antlaşması ile bağımsız olmuştur (1878).

Karadağ’ın Bağımsızlığı (1878)

Karadağ, Berlin Antlaşması ile bağımsız olmuştur (1878).

Romanya’nın Bağımsızlığı (1878)

Romanya, Berlin Antlaşması ile bağımsız olmuştur (1878).

Kıbrıs’ın İşgali (1878)

İngiltere, Rus tehlikesine karşı bir üs olarak kullanmak amacıyla Kıbrıs’ı geçici olarak işgal etmiştir.
1878 yılından itibaren İngiltere, adaya tamamen yerleşmiştir.
Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti Almanya ile ittifak yapınca İngiltere, adayı topraklarına kattığını açıklamıştır (1914).

Tunus’un İşgali (1881)

İngiltere Kıbrıs’ı işgal edince, Fransa da misilleme olarak Tunus’u işgal etmiştir (1881).
Almanya ve İngiltere de bu işgali desteklemişlerdir.

Mısır’ın İşgali (1882)

Süveyş Kanalı’nın açılması ile Mısır’ın jeopolitik önemi artmıştır (1869).
İngiltere, Mısır’daki Hıristiyanları koruma bahanesi ile Mısır’ı işgal etmiştir (1882).
Osmanlı Devleti bu işgale karşı koyamamış ve dış politikada Almanya ile yakınlaşmaya başlamıştır.

Bulgaristan’ın Bağımsızlığı (1908)

Bulgaristan, Berlin Antlaşması ile üçe ayrılmıştır (1878).
Berlin Antlaşması’na göre Asıl Bulgaristan, Osmanlı Devleti’ne bağlı prenslik olarak kalmıştır.
Doğu Rumeli’deki Bulgarlar, asıl Bulgaristan’a bağlanmak için ayaklanmışlardır.
Osmanlı Devleti, Rusya’nın bölgedeki faaliyetlerini engelleyebilme düşüncesi ile Doğu Rumeli’nin Bulgar Prensliği’ne bağlanmasını kabul etmiştir (1887).
Doğu Rumeli Bulgaristan’a bağlanınca Bulgaristan daha da güçlenmiştir (1887).
Meşrutiyet sırasında Bulgaristan bağımsızlığını ilan etmiştir (1908).

Bosna–Hersek’in Avusturya’ya Bağlanması (1908)

Berlin Antlaşması’nda Bosna-Hersek, geçici olarak Avusturya’nın himayesine verilmiştir (1878).
Meşrutiyet sırasında Avusturya, Bosna-Hersek’i topraklarına kattığını ilan etmiştir (1908).

Trablusgarp’ın İşgali (1911-1912)

İtalya sömürge amacıyla Trablusgarp’ı işgal etmiş, Uşi Antlaşması ile Trablusgarp ve Bingazi İtalya’ya bırakılmıştır (1912).

Arnavutluk’un Bağımsızlığı (1913)

Balkan Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin Arnavutluk’la sınırı kalmadığından Arnavutluk bağımsızlığını ilan etmiştir (1913).

Girit Adası’nın Yunanistan’a Bağlanması (1913)

Yunanistan 1829’da bağımsızlığına kavuşunca yayılmacı bir siyaset izlemeye başlamıştır.
Yunanlar’ın kışkırtması ile Girit’te isyan çıkmıştır (1841).
İsyanlar bastırılmış ancak Avrupalı devletlerin baskıları sonucu Sultan Abdülaziz Giritli Rumlar’a Halepa Fermanı ile bazı imtiyazlar vermiştir (1868).
Giritliler Yunanistan’a katılmak için tekrar isyan çıkarmış ve Yunanistan adaya asker çıkarmıştır.
Osmanlı Devleti Yunanistan’a savaş ilan etmiştir.
Dömeke Meydan Savaşı’nda Osmanlı Devleti, Yunanistan’ı mağlup etmiştir (1897).
Avrupalı devletlerin araya girmesi ile İstanbul Antlaşması yapılmıştır (1897). Buna göre:
Yunanistan, Osmanlı Devleti’ne savaş tazminatı ödeyecek.
Osmanlı Devleti Yunanistan’dan çekilecek.
Girit, II.Meşrutiyet’in ilanı esnasında Yunanistan’a bağlanmıştır (1908).
Balkan Savaşları sonunda Osmanlı Devleti, Girit’in Yunanistan’a ait olduğunu kabul etmiştir (1913).

XIX. YÜZYIL (Dağılma Devri) ISLAHATLARI

II. Mahmut Islahatları

Alemdar Mustafa Paşa, III.Selim’in tahttan indirilip öldürülmesini kabul edememiş ve isyan etmiştir.
Mustafa tahttan indirilmiş ve II.Mahmut tahta geçmiştir.
Alemdar Mustafa Paşa, sadrazam olmuştur.
Alemdar Mustafa Paşa Nizam-ı Cedid Ocağı’nın yerine Sekban-ı Cedid Ocağı’nı kurmuştur.
Ayanlarla Sened-i İttifak imzalanmıştır (1808).

Not : Sened-i İttifak Osmanlı’da padişahın yetkilerini kısıtlayan ilk belgedir ve Osmanlı’da ilk demokratikleşme hareketidir. Bu yönüyle Magna Carta’ya (1215) benzer.

İdari Alanda Yapılan Islahatlar

Divan Teşkilatı kaldırılmış, yerine nazırlıklar kurulmuştur.
Tımar sistemi kaldırılmıştır.
Devlet memurlarına maaş bağlanmıştır.
Memurlara fes, ceket ve pantolon giyme mecburiyeti getirilmiştir.
Memurlar, dahiliye ve hariciye diye ikiye ayrılmıştır
Memurların yargılanması için Dar-ı Şura-yı Bab-ı Ali adında bir mahkeme kurulmuştur.
Müsadere sistemi kaldırılmış, mülkiyet hakkı tanınmıştır.
Osmanlı’da ilk kez posta teşkilatı kurulmuştur.
Askeri işleri düzenlemek amacıyla Askeri Şura oluşturulmuştur.
İlk kez askeri amaçlı nüfus sayımı yapılmıştır.
Taşra Teşkilatı eyalet, liva ve kazalar olarak düzenlenmiştir. İller, merkeze bağlanmıştır.
Mahalle ve köylere muhtarlar atanmış, ayanların etkisi kırılmaya çalışılmıştır.

Askeri Alanda Yapılan Islahatlar

Alemdar Mustafa Paşa, Nizam-ı Cedid Ocağı’nın yerine Sekban-ı Cedid Ocağı’nı kurmuştur.
Mahmut, Sekban-ı Cedid Ocağı’nı kaldırmış, yerine Avrupa tarzında Eşkinci Ocağı’nı kurmuştur.
Mahmut, halkın desteği ile Yeniçeri Ocağı’nı kaldırmıştır (1826). Bu olaya Vaka-i Hayriye denir. Böylece:
Islahatların önündeki en büyük engel kalkmıştır.
Halkta yeniçerilere karşı düşmanlık başlamıştır.
Yeniçeri mezarları tahrip edilmiştir.
Mehter yasaklanmıştır.
Padişah yönetime egemen olmuştur.
Yeniçeri Ocağı’nın yerine Avrupa tarzında Asakir-i Mansure-i Muhammediyye adı ile yeni bir ordu oluşturmuştur.

Ekonomi Alanında Yapılan Islahatlar

Özel sektör teşvik edilmiştir.
Yerli malı kullanılması teşvik edilmiştir.
Müslüman tüccarlara gümrük kolaylığı sağlanmıştır.
Balta Limanı antlaşması ile İngiltere ve Fransa’ya büyük ekonomik tavizler verilmiştir.

Eğitim – Kültür Alanında Yapılan Islahatlar

İlköğretim zorunlu hale getirilmiştir.
Avrupa tarzında eğitim verecek okullar açılmıştır (Mekteb-i Tıbbiye, Mekteb-i Adliye vb.).
Avrupa’ya ilk kez öğrenciler gönderilmiştir.
Takvim-i Vakayi adlı ilk resmi gazete çıkarılmıştır.
Avrupa tarzı müzikler serbest bırakılmıştır.
İlk kez karantina sistemi uygulanmıştır.
Padişah, resmini devlet dairelerine astırmıştır.
Mahmut yurdu tanımak için yurt gezilerine çıkmıştır.

Tanzimat Fermanı (Gülhane Hatt-ı Hümayunu) (3 Kasım 1839)

Sadrazam Mustafa Reşit Paşa tarafından hazırlanarak I.Abdülmecid döneminde Gülhane Parkı’nda yayınlanmıştır.

Yayınlanmasının Nedenleri:

Osmanlı Devleti’ni yıkılmaktan kurtarmak.
Avrupa devletlerinin Osmanlı’nın iç işlerine karışmasını engellemek.
Azınlıkların devlete olan bağlılığını arttırmak.
Mısır (Kavalalı Mehmet Ali Paşa) Meselesi’nin çözümünde İngiltere’nin desteğini kazanmak.

Tanzimat Fermanı’nın Bazı Maddeleri :

Irk, din, dil ayrımı yapılmaksızın bütün halkın ırz, namus, can ve mal güvenliği devlet tarafından sağlanacak.
Kanun önünde herkes eşittir.
Mahkemeler herkese açık olacak ve mahkeme edilmeden hiç kimse cezalandırılmayacak.
Rüşvet ve iltimas kaldırılacak.
Herkesten kazancı oranında vergi alınacak ve vergi alma işleminde adaletsizlik yapılmayacak.
Askerlik, vatan hizmeti kabul edilecek, gayr-i müslimler de askerlik yapacaktır.
Askere alma işlemleri belli bir düzene göre yapılacak ve askerlik süresi kısalacak.

Tanzimat Fermanı’nın Sonuçları :

Avrupalı devletler fermanın yayınlanmasından memnun olmuşlardır.
Azınlıklar sahip oldukları hakları yeterli bulmamışlar ve daha fazla hak istemişlerdir.
Osmanlı Devleti Mısır Meselesi’nde ve Boğazlar Meselesi’nde İngiltere’nin desteğini kazanmış ve meseleleri kendi lehine çözmüştür.
Kırım Savaşı’nda Avrupalılar, Osmanlı’yı desteklemiştir.

Tanzimat Fermanı’nın Önemi:

Padişah, fermanı tek taraflı olarak ilan etmiştir.
Hukukun üstünlüğü kabul edilmiştir.
Tüm vatandaşlar kanun önünde eşit olmuştur.
Padişah kendi yetkilerini sınırlandırmıştır.
Osmanlı’da ilk kez anayasacılık hareketi başlamıştır.
Osmanlı Devleti’nde ilk kez Avrupa Hukuk Kuralları kullanılmaya başlanmıştır.
Avrupa tarzında mahkemeler açılmıştır.
Tanzimat ile Osmanlı’da batılılaşma süreci başlamış ve Batılı tarzda aydınlar yetişmiştir.
Özel mülkiyet hakkı devlet tarafından garanti altına alınmıştır.

Not : Tanzimat Fermanı’nın yayınlanmasında Avrupalı devletlerin açık bir baskısı yoktur.

Islahat Fermanı (28 Şubat 1856)

Yayınlanması’nın Nedenleri:

Tanzimat Fermanı’nın eksikliklerini gidermek.
Osmanlı Devleti’ni parçalanmaktan kurtarmak.
Azınlıkların devlete olan bağlılığını güçlendirmek.
Avrupa devletlerinin iç işlerimize karışmasını engellemek.
Paris Konferansı’nda azınlık hakları ile ilgili kararlar verilmesine engel olabilmek.

Islahat Fermanı’nın Bazı Maddeleri:

Azınlıklara din ve mezhep özgürlüğü sağlanacak.
Azınlıklar kilise, okul açabilecek ve onarım yapabilecek.
Azınlıklar il meclislerine üye olabilecek.
Azınlıklar banka ve şirket kurabilecek. Vergilerini ödemek şartı ile mülk edinebilecekler.
Azınlıklar askerliği yapmamaları karşılığında bedel ödeyecekler.
Azınlıklar mahkemelerde kendi dinlerine göre yemin edebilecekler.
Ülkenin her yerinde karma mahkemeler kurulacak.
Gayr-i müslimleri küçük düşürecek ifadeler kullanılmayacak.
Gayr-i müslimler de devlet memuru olabilecek.
Hukuk kuralları, azınlık dillerine tercüme edilecek.
Vergiler, herkesin kazancına göre alınacak.

Islahat Fermanı’nın Sonuçları:

Azınlıklar, elde ettikleri hakları Osmanlı aleyhine kullanmışlardır.
Azınlıklar müslümanlardan daha fazla hakka sahip olmuş, bu da müslümanların tepkisine neden olmuştur.
Azınlıkların millileşme süreci hız kazanmıştır.

Islahat Fermanı’nın Önemi:

Osmanlı Devleti istediği sonuca ulaşamamıştır.
Ferman, Avrupalı devletlerin iç işlerimize karışmasına neden olmuştur.

Not : Islahat Fermanı’nın yayınlanmasında Avrupalı devletlerin baskısı vardır. Tanzimat ve Islahat fermanları I.Abdülmecid döneminde yayınlanmıştır.

I. Meşrutiyet ve Kanun-i Esasi (23 Aralık 1876)

Kanun-i Esasi Mithat Paşa tarafından hazırlanmıştır.
İstanbul Konferansı’nın toplanması sırasında ilan edilmiştir.
Meşrutiyetin ve Kanun-i Esasi’nin yayınlanmasında Genç Osmanlılar’ın etkisi vardır.
Kanun 119 maddeden oluşmuştur.

Yayınlanmasının Nedenleri:

Osmanlı’yı yıkılmaktan kurtarmak.
Azınlıkların devlete bağlılığını arttırmak.
Balkan Meselesi’nin amacıyla toplanan Tersane Konferansı’nda azınlıklar konusunda Avrupalı devletlerin baskısını engellemek.

Kanun-i Esasi’nin Bazı Maddeleri:

Osmanlı Devleti’nin yönetim şekli meşrutiyettir.
Padişah’ın yanında iki tane meclis vardır:
Ayan Meclisi
Mebusan (avam) Meclisi
Ayan Meclisi padişah tarafından atanır ve ömür boyu mecliste kalır.
Bakanlar Kurulu padişaha karşı sorumludur.
Meclisi açmak ve kapamak padişaha aittir.
Kanun teklifini yalnız hükümet yapabilir.
Barış antlaşmalarını padişah onaylar.
Padişahın izni olmadan bir kanun mecliste görüşülemez.
Yasama yetkisi Ayan ve Mebusan Meclisi’ne aittir.
Yürütme yetkisi Padişah ve Bakanlar Kurulu’na aittir.
Mebuslar Meclisi üyeleri dört yılda bir seçilir.
Padişah, uygun gördüğü durumlarda meclisi feshedebilir, milletvekillerini sürgüne gönderebilir.

I. Meşrutiyet ve Kanun-i Esasinin Önemi:

Osmanlı Devleti’nde rejim değişmiştir.
Osmanlı’da halk ilk kez yönetime katılmış; halk seçme, seçilme ve temsil hakkını kullanmıştır.
Azınlıklar da meclise girmiş ve mecliste gayr-i müslim üye sayısı müslüman üyelerin sayısını geçmiştir.
Kanun-i Esasi, Türk tarihindeki ilk anayasadır.
Padişah iradesinin millet iradesinin üstünde olduğu kabul edilmiştir.
1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı’nın (93 Harbi) başlaması ve meclisten bir karar çıkarılamaması bahanesiyle II.Abdülhamid meclisi kapatmış, Kanun-i Esasi’yi yürürlükten kaldırmıştır (1878).

Not: I.Meşrutiyetin ilanı, Genç Osmanlılar’ın (Jön Türkler’in) zaferidir.

II. Meşrutiyet (1908)

Genç Osmanlılar (Jön Türkler), İttihat ve Terakki Cemiyeti’ni kurmuştur.
Rusya ve İngiltere Reval Görüşmesi’nde Boğazlar Meselesi’ni ve Balkanlar’ın durumunu görüşmüşlerdir (1908).
İttihatçılar Osmanlı’nın parçalanacağından endişe etmişler, II.Abdülhamid’e meşrutiyeti ilan etmesi için baskı yapmışlar ve Rumeli’de ayaklanmışlardır.
Abdülhamid baskılar sonucu meşrutiyeti ilan etmiştir (1908).
İttihatçıların meşrutiyet yönetimi için ciddi bir hazırlığı olmadığından beklenen sonuçlar alınamamıştır.
Meşrutiyete geçişte iktidar boşluğu ve kargaşa yaşanmıştır.

II.Meşrutiyet’in Sonuçları;

Bulgaristan bağımsızlığını ilan etmiştir.
Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Bosna-Hersek’i topraklarına katmıştır.
Girit, Yunanistan’a bağlanma kararı almıştır.
Osmanlı Devleti’nde ilk siyasi partiler kurulmuştur;
İttihat ve Terakki Partisi
Hürriyet ve İtilaf Partisi
Ahrar (Hürler) Partisi
Osmanlı’da ilk kez parlamenter sistemin denemeleri yapılmıştır.
Meşrutiyete karşı olan İstanbul’daki avcı taburları 31 Mart Olayı’nı çıkarmışlardır (13 Nisan 1909).
İsyancılar sadrazamın ve meclis başkanının istifa etmesini istemişler, bazı İttihatçıları öldürmüş ve gazete binalarını bastırmışlardır.
Abdülhamid isyanı bastırmakta başarılı olamamıştır.
Komutanlığını Mahmut Şevket Paşa’nın, Kurmay Başkanlığı’nı Mustafa Kemal’in yaptığı Hareket Ordusu Selanik’ten İstanbul’a gelerek, 31 Mart Ayaklanması’nı bastırmıştır.
Abdülhamid tahttan indirilmiş, V.Mehmet Reşat tahta çıkarılmıştır (1909).
İlk kez kızlar için yükseköğrenim kurumları açılmıştır.
Kanun-i Esasi’de değişiklikler yapılmıştır.
Balkan Savaşı sonucu Londra Görüşmeleri devam ederken İttihatçılar, Bâb-ı Âlî Baskını’nı gerçekleştirmiş ve yönetime hakim olmuşlardır (1913).

Kanun-i Esasi’de Yapılan Bazı Değişiklikler:

Bakanlar, Mebusan Meclisi’ne karşı sorumlu olmuştur.
Barış antlaşmalarını Mebusan Meclisi’nin onaylaması kararlaştırılmıştır.
Padişahın meclisi açma, kapama ve üyeleri sürgüne gönderme yetkileri kısıtlanmıştır.
Basına geniş özgürlükler verilmiş, sansür kaldırılmıştır.
Hükümet üyelerini sadrazam seçmeye başlamıştır.
Siyasi partiler kurulmuştur.

Not 1:31 Mart Olayı Türk tarihinde rejime karşı yapılan ilk isyandır. Cumhuriyet rejimine karşı yapılan Şeyh Said İsyanı ile benzerlik gösterir.

Not 2: II.Meşrutiyet’ten sonra Türkçülük politikası önem kazanmıştır.

OSMANLI TOPLUMUNDA DÜŞÜNCE AKIMLARI

Osmanlıcılık

Osmanlıcılık akımı, Tanzimat Dönemi’nde doğmuştur.
Osmanlıcılık akımını Genç Osmanlılar (Jön Türkler) savunmuştur.
Tüm halka aynı hak ve yetkilerin verilmesini istemişlerdir.
Meşrutiyet’in ve Kanun-i Esasi’nin ilan edilmesinde etkili olmuşlardır.
Osmanlıcılık düşüncesi Berlin Antlaşması ile zayıflamış (1878), Balkan Savaşları ile etkisi kaybolmuştur.

İslamcılık

İslamcılık akımı I.Meşrutiyet’ten sonra önem kazanmıştır.
Abdülhamid döneminde İslamcılık, devletin resmi politikası haline gelmiştir.
İslamcılık akımının savunucuları; Mehmet Akif, Said Halim Paşa, Cemaleddin Afgani, Musa Kazım ve M.Şemseddin’dir.
İslamcılık düşüncesi I.Dünya Savaşı sonunda etkisini kaybetmiştir.

Türkçülük

Türkçülük akımı Rus işgalinden kaçan Türk göçmenlerin etkisiyle başlamıştır.
Türkçülük akımının en büyük savunucusu Ziya Gökalp’tir.
Meşrutiyet’ten sonra gelişme göstermiştir.
Osmanlı sınırları içindeki Türkler arasında birlik kurulmasına Türkçülük, tüm dünyada yaşayan Türkler arasında kurulacak birliğe ise Turancılık denmiştir.
Türkçülük akımı, Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasında etkili olmuştur.

Batıcılık

Batıcılık akımı II.Meşrutiyet’ten sonra gelişme göstermiştir.
Batıcılık akımının savunucuları; Abdullah Cevdet, Süleyman Nazif, Celal Nuri’dir.
Kadın özgürlüğü, medeni kanun, laiklik, Latin alfabesi, tekke ve zaviyelerin kapatılması gibi düşünceleri savunmuşlardır.
Türkçüler’in Turancılık akımına karşılık, Batıcılar İrfancılık idealini savunmuştur.

Adem-i Merkeziyetçilik

Merkezi yönetimin yetkilerinin azaltılması, yerinden yönetime önem verilmesi savunulmuştur.
Devlet içindeki değişik unsurların yönetime katılması istenmiştir.
Savunucusu Prens Sebahattin’dir.
Liberal ekonomi modeli benimsenmiştir.

Not 1: Türkçüler, iç politikada Türkçü, dış politikada Batıcı davranmıştır.

Not 2: Atatürk Türkiye Cumhuriyeti’ni kurarken Türkçülük ve Batıcılık akımlarından etkilenmiş, inkılapları da Türkçülük ve Batıcılık akımları doğrultusunda gerçekleştirmiştir.

TRABLUSGARP SAVAŞI (1911-1912)

Nedenleri:

Siyasi birliğini geç kuran İtalya’nın sömürgecilik faaliyetlerine girişmesi.
İtalya’nın Habeşistan’a saldırması ve başarılı olamaması.
İtalya’nın Habeşistan yenilgisi üzerine yeni yerlere göz dikmesi.
İtalya’nın diğer Avrupa devletleri ile anlaşması.
Trablusgarp’ın İtalya’ya yakın ve savunmasız olması.
Trablusgarp’ın ticaret yolları üzerinde bulunması ve zengin maden yataklarına sahip olması.
İtalya, Rusya ile Racconigi Antlaşması’nı yapmış, Rusya boğazlara karşılık İtalya’nın Trablusgarp’ı işgal etmesini desteklemiştir (1909).
İtalya, Osmanlı Devleti’nin Trablusgarp’ı gelişmişlikte geri bıraktığı ve bölgedeki İtalyanlar’a kötü davrandığı iddiasıyla Osmanlı’ya ültimatom çekmiştir.
Osmanlı Devleti’nin görüşme isteğine rağmen İtalya, Trablusgarp’ı işgal etmiştir.
Mustafa Kemal Trablusgarp ve Derne’de, Enver Bey de Bingazi’de başarılar kazanmıştır.
Savaşın uzun sürmesi İtalya’yı maddi sıkıntıya sokmuş, savaşın bitmesini isteyen halkın tepkisi üzerine İtalya, Osmanlı’yı barışa zorlamak için Oniki Ada’yı işgal etmiştir.
Bu sırada I.Balkan Savaşı başlaması, Osmanlı’yı zor durumda bırakmış ve Osmanlı Devleti İtalya ile Uşi Antlaşması’nı imzalanmıştır

Uşi Antlaşması (18 Ekim 1912)

Trablusgarp ve Bingazi İtalya’ya bırakılacak.
Oniki Ada, Balkan Savaşı’ndan sonra geri alınmak üzere geçici olarak İtalya’ya bırakılacak.
İtalya, kapitülasyonların kaldırılması konusunda Osmanlı’ya yardım edecek.
Trablusgarp ve Bingazi’nin Duyun-u Umumiye İdaresi’ne ödediği borçları İtalya ödeyecek.
Trablusgarp ve Bingazi dini bakımdan Osmanlı halifesine bağlı kalacak.

Sonuçları:

Osmanlı Devleti’nin Kuzey Afrika’da toprağı kalmamıştır.
İtalya Ege Denizi’ne yerleşmiştir.
İtalya Doğu Akdeniz’de önemli bir güç olmuştur.
Osmanlı Devleti’nin zayıfladığı anlaşılmıştır.
On iki Ada geri alınamamış.

Not 1: Uşi Antlaşması, halifelik makamının kullanılması yönü ile 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması’na benzer.

Not 2: Oniki Ada, Sevr’de ve Lozan’da İtalya’ya bırakılmıştır. II.Dünya Savaşı’ndan sonra İtalya, Oniki Ada’yı Yunanistan’a vermiştir (1947).

BALKAN SAVAŞLARI (1912-1913)

Nedenleri:

Balkan devletlerinin kendi arasında Osmanlı’ya karşı ittifak yapması ve Osmanlı Devleti topraklarını ele geçirmek istemeleri.
Rusya’nın Balkanlar’da takip ettiği politika.
Rusya’nın Boğazlar’a yerleşme planı.
Rusya ve İngiltere arasında yapılan Reval Görüşmeleri (1908).
Trablusgarp Savaşı’nın çıkması (1911).

I. Balkan Savaşı (1912)

Formül: Ka Sa Ba Ya

Karadağ’ın Osmanlı’ya savaş açmasıyla başlamıştır.
Karadağ’dan sonra Sırbistan, Bulgaristan ve Yunanistan Osmanlı Devleti’ne savaş açmıştır.
Bulgar ordusu, Edirne’yi kuşatmış, Kırklareli ve Lüleburgaz’ı da alıp Çatalca’ya kadar ilerlemiştir.
Yunanlar Ege adalarına asker çıkarmıştır.
Osmanlı Devleti, Osmanlı ordusu içindeki siyasi çekişmeler yüzünden savaşı kaybetmiştir.
Osmanlı Devleti Londra Barış Antlaşması’nı imzalamıştır.

Londra Antlaşması (1913)

Osmanlı’nın Batı sınırı Midye-Enez hattı olacak.
Yunanistan; Selanik, Güney Makedonya ve Girit’i alacak.
Bulgaristan; Kavala, Dedeağaç ve bütün Trakya’yı alacak.
Sırbistan; Orta ve Kuzey Makedonya’yı alacak.
Arnavutluk ve Ege adalarının geleceği büyük devletlere bırakılacak.

I. Balkan Savaşı’nın Sonuçları:

Arnavutluk savaş sırasında bağımsızlığını ilan etmiştir.
Arnavutluk, Balkanlar’da Osmanlı’dan ayrılan son devlet olmuştur.
Londra Görüşmeleri devam ederken Bâb-ı Âlî Baskını gerçekleşmiştir (1913).
Bulgaristan Ege Denizi’ne ulaşmıştır.
Osmanlı Devleti’nin batıda yalnızca Bulgaristan’la sınırı kalmıştır.
Osmanlıcılık fikri sona ermiştir.
Balkanlar’dan kaçan Türkler Anadolu’ya göç etmiştir.
Kemal’in; “Ordu siyasete karışmamalıdır” sözünün doğruluğu anlaşılmıştır.

Not : Arnavutluk, Balkanlar’da Osmanlı’dan ayrılarak bağımsız olan son devlettir.

II. Balkan Savaşı (1913)

Formül: Bi – Ya Ra Sa

Nedenleri:

Bulgaristan’ın çok güçlenmesi.
Osmanlı Devleti’nden alınan Balkan topraklarının paylaşılamaması.
Balkanlar’daki tüm devletler Bulgaristan’a saldırmıştır.
Daha sonra cephe değişmiş, Bulgaristan ile Romanya, Yunanistan ile Sırbistan arasında savaş olmuştur.
Osmanlı Devleti Edirne ve Kırklareli’yi geri almıştır.
Bulgaristan mağlup olmuştur.
Balkan devletleri, aralarında Bükreş Antlaşması’nı imzalayarak savaşa son vermiştir (10 Ağustos 1913).
Antlaşmaya göre Bulgaristan; Yunanistan, Sırbistan ve Romanya’ya toprak vermiştir.

Osmanlı Devleti’nin II. Balkan Savaşı sonunda imzaladığı antlaşmalar şunlardır:

1) İstanbul Antlaşması : 29 Eylül 1913 – Bulgaristan ile imzalanmıştır

Kırklareli, Dimetoka ve Edirne Osmanlı’da kalacak.
Meriç Nehri batı ile sınır olacak.
Bulgaristan’daki Türkler dört yıl içinde göç edebilecek.
Bulgaristan’da kalan Türkler din ve mezhep hürriyetinden yararlanabilecek.
Türkler’in okuduğu ilk ve orta dereceli okullarda eğitim dili Türkçe olacak.
Türkler’in mülkiyet hakkına saygılı olunacak.

2) Atina Antlaşması (14 Kasım 1913 Yunanistan ile imzalanmıştır)

Girit; Yunanistan’a bırakılacak.
Yunanistan’da kalan Türkler’in hakları güvence altına alınacak.
Ege adalarının geleceğini büyük devletler belirleyecek.

3) İstanbul Antlaşması (13 Mart 1914 Sırbistan ile imzalanmıştır)

Sırbistan’da kalan Türkler’in hakları güvence altına alınacaktır.

Not 1: Osmanlı Devleti’nin Sırbistan ile sınırı olmadığından antlaşmada sınır problemi yaşanmamıştır.

Not 2: İmroz, Bozcaada, Meis ve Kaş adaları dışındaki tüm adalar Yunanistan’a verilmiştir.

I. DÜNYA SAVAŞI (1914-1918)

Nedenleri:

Avrupalı devletlerin sömürgecilik faaliyetleri, hammadde ve pazar rekabeti.
Almanya ve İtalya’nın sömürgeciliğe başlamaları.
İngiltere ve Fransa’nın, Almanya’ya karşı silahlanmaya başlaması.
Rusya’nın ideallerini gerçekleştirme isteği.
Balkanlar’da Slav – Germen çekişmesi.
Fransız İhtilali’nin doğurduğu milliyetçilik akımı.
Fransa’nın Alsace-Loraine’i Almanya’dan almak istemesi.
Avusturya-Macaristan prensinin Saraybosna’da bir Sırp milliyetçi tarafından öldürülmesi (28 Haziran 1914).

I. Dünya Savaşı’nda Oluşan Bloklar

İttifak (Bağlaşma) Bloğu İtilaf (Anlaşma) Bloğu

Almanya İngiltere

Avusturya-Macaristan İmp. Fransa

Osmanlı Devleti Rusya

İtalya———————————-> İtalya

Bulgaristan ABD

Romanya

Japonya

Yunanistan

Not 1: İtalya, İttifak grubunda iken Antalya ve çevresinin kendisine bırakıldığı gizli Londra Antlaşması ile İtilaf Grubu’na geçmiştir.

Not 2: Bulgaristan Çanakkale Savaşı’ndan sonra İttifak Grubu’na katılmıştır.

Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’na Girme Nedenleri

İttihatçıların Almanlar’a sempati duyması.
Alman desteği ile devletin kurtulacağına inanılması.
Osmanlı Devleti’nin Almanya ile gizli bir anlaşma yapması (2 Ağustos 1914).
Osmanlı Devleti’nin siyasi yalnızlıktan kurtulmak istemesi.
Osmanlı Devleti’nin, İngiltere ve Fransa’nın ekonomik baskılarından kurtulmak istenmesi.
Osmanlı Devleti’nin kaybettiği toprakları geri almak istemesi.
Osmanlı coğrafyasının jeopolitik önemi.

Almanya’nın Osmanlı Devleti’ni I.Dünya Savaşı İçine Çekme Nedenleri

Almanya’nın halifelik makamını kullanarak İngiliz ve Fransız sömürgelerindeki müslümanları ayaklandırmak istemesi.
Almanya’nın yeni cepheler açarak İtilaf devletlerinin kendi üzerindeki baskısını hafifletmek istemesi.
Almanlar’ın, İngilizler’in Osmanlı toprakları üzerinden geçen Uzak Doğu sömürge yollarını ele geçirmek istemesi.
Almanya’nın Musul-Kerkük petrollerinden yararlanmak istemesi.
Almanya’nın, İtilaf devletlerinin Boğazlar yoluyla Rusya’ya yardım göndermesini önlemek istemesi.
Almanlar’ın İngilizler’den kaçan Goben ve Breslav adlı gemileri Osmanlı Devleti’ne sığınmıştır.
Osmanlı, gemileri satın aldığını açıklamış ve gemilerin adlarını Yavuz ve Midilli olarak değiştirmiştir.
Bu gemiler, Rusya’nın Sivastopol ve Odesa limanlarını bombalamıştır.
Ruslar Karadeniz sahillerine ve Doğu Anadolu’ya saldırmıştır.

OSMANLI DEVLETİ’NİN I.DÜNYA SAVAŞI’NDA SAVAŞTIĞI CEPHELER

Saldırı Cepheleri Savunma Cepheleri Yardım Cepheleri

Kafkas Cephesi Çanakkale Cephesi Makedonya Cephesi

Kanal Cephesi Suriye-Filistin Cephesi Galiçya Cephesi

Irak Cephesi Romanya Cephesi

Hicaz-Yemen Cephesi

Kafkas Cephesi

İttihatçıların Orta Asya’daki Türkler’i birleştirme ve Hindistan’a kadar toprakları genişletme isteği.
Almanlar’ın Bakû petrollerini ele geçirmek için Osmanlı’yı kışkırtması.
Ruslar’ın Doğu Anadolu’ya saldırmasıyla mücadele başlamıştır (1 Kasım 1914).
Enver Paşa Sarıkamış’ta Ruslar’a karşı cephe açmıştır.
000 asker Allahuekber Dağları’nda soğuktan donarak şehit olmuştur (Sarıkamış Faciası).
Ruslar, Doğu Anadolu’yu işgal etmiştir.
Kemal Muş ve Bitlis’i Ruslar’dan geri almıştır (1914).
Rusya’da Bolşevik İhtilali çıkmıştır (1917).
Rusya Brest Litowsk Antlaşması ile I.Dünya Savaşı’ndan çekilmiş; Kars, Ardahan ve Batum’u Osmanlı Devleti’ne bırakmıştır (3 Mart 1918).

Kanal Cephesi

Osmanlı Devleti’nin Mısır’ı İngilizler’den geri alma düşüncesi.
Osmanlı Devleti’nin, İngilizler’in Uzak Doğu sömürgeleriyle olan bağlantısını kesmek ve Süveyş Kanalı’nı ele geçirmek istemesi.
Cephede mücadele 3 Şubat 1915’te başlamıştır.
Almanya’nın desteği ile iki kez harekat düzenlenmiştir.
Osmanlı Devleti başarılı olamamıştır (1916).

Suriye ve Filistin Cephesi

Osmanlı Devleti’nin İngilizler’in Süveyş’ten kuzeye doğru ilerleyişini durdurmak istemesi.
İngilizler Halep’e kadar ilerlemiştir (1918).
Yıldırım Orduları Komutanı M.Kemal Paşa, İngilizler’i Halep’in kuzeyinde durdurmuştur.
Misak-ı Milli’nin Suriye sınırı çizilmiştir.

Irak Cephesi

İngilizler’in Rusya’ya yardım ulaştırmak istemesi.
İngilizler’in Musul-Kerkük petrollerine sahip olmak istemesi.
İngilizler’in Hint deniz yolunun güvenliğini sağlamak istemesi.
İngilizler’in Basra’ya çıkarma yapmasıyla başlamıştır.
Türk ordusu Kut-ül Amare’de başarılı olmuş ise de, İngilizler Bağdat’ı ele geçirmiştir (11 Mart 1917).

Çanakkale Cephesi

İtilaf Devletleri’nin Rusya’ya yardım göndermek istemesi.
İtilaf Devletleri’nin Boğazlar’ı ele geçirerek, Osmanlı’nın İttifak Devletleri ile bağlantısını kesmek ve Osmanlı’yı saf dışı etmek istemesi.
İtilaf Devletleri’nin Balkan devletlerini yanlarına çekmek istemesi.
Osmanlı’nın Kafkas ve Kanal cephelerinden çekilmesinin sağlanmak istenmesi.
İngiliz ve Fransız donanmaları Çanakkale Boğazı’na saldırmış, savaş başlamıştır (19 Şubat 1915).
Mayınlı boğazlardan İtilaf Devletleri geçememiştir.
İtilaf Devletleri Gelibolu Yarımadası’na ve boğazın iki yakasına asker çıkarmıştır.
Türk askeri Gelibolu, Conkbayırı, Anafartalar’da başarı elde etmiştir M.Kemal bu cephede başarılar kazanmıştır.
Düşman askerleri sekiz ay sonra savaştan çekilmek zorunda kalmıştır (9 Ocak 1916).

Çanakkale Savaşı’nın Sonuçları :

Dünya Savaşı’nda Osmanlı, yalnız bu cephede başarılı olmuştur.
Çanakkale Savaşı, I.Dünya Savaşı’nın uzamasına neden olmuştur.
000 insan ölmüştür.
Kemal; önce albay, daha sonra da general olmuş, yurt içinde ve dışında tanınmıştır.
Bulgaristan İttifak Devletleri yanında savaşa katılmıştır.
Rusya’da Bolşevik İhtilali olmuş, SSCB kurulmuştur.
Kafkas Cephesi kapanmıştır.
Zafer, tutsak milletlere bağımsızlık mücadelesinde bir örnek oluşturmuştur.

Hicaz-Yemen Cephesi

Osmanlı Devleti’nin kutsal yerleri İngilizler’den korumak istemesi.
İngilizler Araplar’ı Osmanlı aleyhine kışkırtmıştır.
Fahrettin Paşa İngilizler’le ve Mekke Emiri Şerif Hüseyin ile mücadele etmiş, başarılı olunamamıştır.

Galiçya, Romanya ve Makedonya Cephesi

Osmanlı Devleti’nin; müttefiklerine (özellikle Almanlar’a) yardım etmek istemesi.
Osmanlı; Rusya, Romanya ve Fransa ile mücadele etmiş, fakat başarılı olamamıştır.

Not 1: M.Kemal; Kafkas, Çanakkale ve Suriye-Filistin cephelerine katılmıştır.

Not 2: Kafkas ve Kanal cepheleri taarruz cepheleridir ve bu cephelerin açılmasında Almanya’nın isteği etkili olmuştur. Kanal cephesinde Almanlar cephane yardımı da yapmışlardır.

Not 3: Osmanlı Devleti Galiçya, Romanya ve Makedonya Cephesi’nde kendi sınırları dışında savaşmıştır.

Not 4: Brest-Litowsk Antlaşması ile Osmanlı Devleti, Berlin Antlaşması ile Rusya’ya verdiği Kars, Ardahan ve Batum’u geri almıştır.

Not 5: Osmanlı’nın kazandığı tek cephe Çanakkale’dir.

Not 6: Başta kazanılmaya çalışılıp kaybedilen cephe Irak’tır.

OSMANLI DEVLETİ’Nİ PAYLAŞMAK İÇİN İMZALANAN GİZLİ ANTLAŞMALAR

Formül: Ba L Po Sa Sı Mı

Boğazlar Antlaşması (1915)

İngiltere, Fransa ve Rusya arasında imzalanmıştır.
İstanbul ve Boğazlar, Rusya’ya bırakılmıştır.

Londra Antlaşması (1915)

İngiltere, Fransa, Rusya ve İtalya arasında imzalanmıştır.
İtalya’ya Antalya ve çevresi ile Oniki Adalar bırakılmıştır.
İtalya bu antlaşmadan sonra İtilaf Grubu’na katılmıştır.

Petrograt Protokolü (1916)

İngiltere, Fransa, Rusya ve İtalya arasında imzalanmıştır.
Rusya’ya Boğazlar’a ek olarak Van, Erzurum, Bitlis ve Trabzon’a kadar olan Doğu Karadeniz bölgesi bırakılmıştır.

Sykes-Picot Antlaşması (1916)

İngiltere ve Fransa arasında, İtalya’dan gizli olarak yapılmıştır.
Rusya; Doğu ve Kuzeydoğu Anadolu’nun kendisine verilmesi şartı ile bu anlaşmayı kabul etmiştir.
Fransa’ya; Adana, Hatay, Suriye kıyıları ve Lübnan bırakılmıştır.
İngiltere’ye Musul hariç Irak bırakılmıştır.
Suriye’nin diğer bölgeleri ile Musul ve Ürdün’ü kaplayan bölgede Büyük Arap Krallığı kurulması kararı alınmıştır.
Arap Krallığı İngiliz ve Fransız himayesinde olacaktır.
Özerk bir Filistin Devleti kurulacaktır.
Bu antlaşma ile Araplar, İngilizler’in yanında Osmanlı’ya karşı savaşmıştır.

Not : Antlaşmanın İtalya’dan gizli yapılmasında, İtalya’nın aktif olarak I.Dünya Savaşı’na katılmaması etkili olmuştur.

Saint-Jean De Maurienne Antlaşması (1917)

İtalya, kendisinden gizli olarak imzalanan Sykes Picot Antlaşması’na tepki göstermiştir.
Konya, Antalya, Aydın ve İzmir çevresi İtalya’ya bırakılmıştır.

Mc Mahon Antlaşması

İngilizler Araplar’ı Osmanlı aleyhine kışkırtmıştır.
Araplar’a Büyük Arap Krallığı kurma sözü verilmiştir.

Not 1: Rusya’da Bolşevik İhtilali olmuştur. Bunun üzerine İtilaf Devletleri Rusya’ya bırakılan toprakların yarısında Özerk Kürt Devleti oluşturmayı, diğer yarısını da Ermenistan’a vermeyi kararlaştırmışlardır.

Not 2: Bolşevik Rejimi gizli antlaşmaları açıklayınca, gizli antlaşmalar uygulanma zemini bulamamıştır.

Not 3: Gizli Antlaşmalara tepki olarak Wilson İlkeleri yayınlanmıştır.

WILSON İLKELERİ

ABD Başkanı Wilson, gelecekte yapılacak barışın ilkelerini açıklamıştır (8 Ocak 1918). Buna göre:
Yenen devletler, yenilen devletlerden toprak ve tazminat almayacak.
Devletlerarasında gizli herhangi bir antlaşma yapılmayacak, antlaşmalar açık olarak yapılacak.
Devletlerarasında eşitlik sağlanacak, uluslararası ekonomik engeller kaldırılacak.
Ülkeler arasında silahlanma yarışına son verilecek.
Alsace – Loraine Fransa’ya geri verilecek.
İşgal edilen Rus toprakları boşaltılacak.
Belçika yeniden kurulacak.
Uluslararası anlaşmazlıkları barış yoluyla çözmek için Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti) kurulacak.
Boğazlar her devlete açık olacak.
Türk egemenliği altında yaşayan diğer milletlere kendini yönetme hakkı verilecek.
Osmanlı Devleti’nin Türk bölgelerine egemenlik hakkı verilecek.

Not 1: İtilaf Devletleri toprak elde etmek için Paris Barış Konferansı’nda manda ve himaye fikrini ortaya atmıştır.

Not 2: İtilaf Devletleri Wilson İlkeleri’ne ters düşmemek için Mondros Antlaşması’na 7. ve 24. maddeleri koymuşlardır.

ATEŞKES ANTLAŞMALARI

Formül: Bi – Se Ma Ve R

Rusya; Brest-Litowsk Antlaşması ile (3 Mart 1918).
Bulgaristan Selanik Antlaşması ile (29 Eylül 1918).
Osmanlı Devleti Mondros Ateşkes Antlaşması ile (30 Ekim 1918).
Avusturya Villa Gusti Antlaşması ile (3 Kasım 1918).
Almanya ise Rethondes Antlaşması ile (11 Kasım 1918) savaştan çekilmişlerdir.

I.DÜNYA SAVAŞI’NI BİTİREN BARIŞ ANTLAŞMALARI

Formül: Ve Sa Na T Sa

Savaşı bitiren barış antlaşmalarının metni Paris Barış Konferansı’nda hazırlanmıştır (18 Ocak 1919).

Versailles Barış Antlaşması (28 Haziran 1919) Almanya ile imzalanmıştır.

Alsace-Loraine’i Fransa’ya bırakmıştır.
Bir kısım topraklarını Belçika ile yeni kurulan Litvanya, Polonya ve Çekoslovakya’ya bırakmıştır.
Sömürgeleri galip devletler arasında paylaşılmıştır.
Avusturya ile haberleşmeme sözü vermiştir.
Zorunlu askerlik kaldırılmıştır.
Ağır silahlara sahip olması yasaklanmıştır.
Savaş tazminatı ödemeyi kabul etmiştir.

Saint-Germain Barış Antlaşması (10 Eylül 1919) Avusturya ile imzalanmıştır.

Avusturya-Macaristan İmparatorluğu iki ayrı devlet olmuştur.
Avusturya; Macaristan, Yugoslavya ve Çekoslovakya’nın bağımsızlığını tanımıştır.
Avusturya’da zorunlu askerlik kaldırılmıştır.
Avusturya, Milletler Cemiyeti’nin onayını almadan Almanya ile birleşmemeyi kabul etmiştir.

Neuilly Barış Antlaşması (27 Kasım 1919) Bulgaristan ile imzalanmıştır.

Güney Dobruca’yı Romanya’ya, Batı Trakya’yı Yunanistan’a, bir kısım topraklarını ise Yugoslavya’ya bırakmıştır.
Bulgaristan’da zorunlu askerlik kaldırılmıştır.
Deniz ve hava kuvveti bulunmayacak, orduda asker sayısı 25.000 kişiyi geçmeyecek.

Trianon Barış Antlaşması (4 Haziran 1920) Macaristan ile imzalanmıştır.

Topraklarının büyük kısmını Romanya, Çekoslovakya ve Yugoslavya’ya bırakmıştır.
Macaristan’da zorunlu askerlik kaldırılmıştır.
Deniz ve hava kuvvetleri bulunmayacaktır.

Sevr Barış Antlaşması (10 Ağustos 1920) Osmanlı Devleti ile imzalanmıştır.

Mebusan Meclisi kapalı olduğundan anlaşma onaylanmamış ve uygulanamamıştır.
Osmanlı Devleti’nin inzaladığı son antlaşmadır.

Not 1: Versailles Antlaşması, II.Dünya Savaşı’nın nedeni olmuştur.

Not 2: Saint-Germain Antlaşması ile Avusturya-Macaristan İmparatorluğu iki ayrı devlet olmuştur.

Not 3: Neuilly Antlaşması ile Bulgaristan’ın Ege Denizi ile bağlantısı kesilmiştir.

Not 4: Tarianon Antlaşması, ileride çıkacak azınlıklar meselesinin zeminini hazırlamıştır.

Not 5: Sevr Antlaşması Osmanlı’nın imzaladığı son antlaşmadır, Mebusan Meclisi dağıtıldığından onaylanmamış ve uygulanmamıştır.

I. DÜNYA SAVAŞI’NIN SONUÇLARI

Savaştan en karlı devlet İngiltere çıkmış ve Avrupa’nın bir numaralı devleti olmuştur.
Fransa, Almanya’nın etkisinden kurtularak ikinci güçlü devlet haline gelmiştir.
İtalya, Avusturya’dan toprak almış ve Oniki Adalar’a hakim olmuştur.
Rus, Alman, Avusturya-Macaristan ve Osmanlı imparatorlukları yıkılmış yeni milli devletler kurulmuştur.
Litvanya, Letonya, Estonya, Finlandiya, Yugoslavya, Çekoslovakya, Polonya, Macaristan, SSCB kurulan yeni devletlerdir.
Avrupa’da denge boşluğu meydana gelmiştir.
Yenilen devletlerde rejim değişikliği olmuştur.
Dünya barışını sağlamak için merkezi Cenevre’de olan Milletler Cemiyeti kurulmuştur.
Sömürgeciliğin yerini manda ve himayecilik almıştır.
Sınırlar çizilirken “milliyetçilik” ilkesi dikkati alınmadığından “azınlıklar” meselesi çıkmıştır.
Dünya Savaşı’nı bitiren antlaşmalar II.Dünya Savaşı’nın zeminini hazırlamıştır.

BARIŞIN DEVAMINI SAĞLAMA ÇABALARI

Formül: Me Le K

Milletler Cemiyeti (10 Ocak 1920)

Paris Konferansı’nda Milletler Cemiyeti’nin kurulması kararlaştırılmıştır.
Versailles Antlaşması’ndan sonra Cenevre’de resmen kurulmuştur.
Cemiyet yalnızca büyük devletlerin çıkarlarını korumuş, güvenilirliğini yitirmiştir.

Locarno Antlaşması (1 Aralık 1925)

Fransa’nın Almanya’ya olan güvensizliği sonucu imzalanmıştır.
Antlaşma Fransa, Almanya, İngiltere, İtalya, Belçika, Polonya ve Çekoslovakya arasında imzalanmıştır.
Anlaşmazlıkların barış yoluyla ve Milletler Cemiyeti aracılığıyla çözülmesi kararlaştırılmıştır.

Kellog Paktı (27 Ağustos 1928)

Antlaşma ABD, Almanya, İngiltere, İtalya, Belçika, Polonya, Japonya ve Çekoslovakya arasında Paris’te imzalanmıştır.

MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI (30 Ekim 1918)

Nedenleri:

Wilson İlkeleri’ne güvenilmesi.
Bulgaristan’ın I.Dünya Savaşı’ndan çekilmesi.
İttihatçılar savaşın kaybedilmesinin sorumluluğu kendi üstlerine kalacağından ülkeyi terk etmişlerdir.
Ahmet İzzet Paşa Kabinesi İtilaf Devletleri’nden ateşkes yapılmasını istemiştir.
Limni Adası’nın Mondros Limanı’nda Osmanlı Devleti Bahriye Nazırı Rauf Orbay ile İngiliz Amirali Calthrope arasında Mondros Ateşkes Antlaşması imzalanmıştır.

a) Osmanlı Devleti’nin Egemenliğini Kısıtlayan Hükümler:

Boğazlar tüm devletlere açık olacak ve İtilaf Devletleri tarafından işgal edilecek.
İtilaf Devletleri, kendi güvenliklerini tehdit edecek bir durumda herhangi bir stratejik noktayı işgal edebilecek (7.madde).
Vilâyât-ı Sitte’de (Altı il; Erzurum, Van, Harput, Diyarbakır, Bitlis, Sivas) bir karışıklık çıkarsa, İtilaf Devletleri buraları işgal edebilecek (24.Madde).
Bütün haberleşme-ulaşım araç ve gereçleri İtilaf Devletleri’nin kontrolüne verilecek.

b) Askeri Hükümler:

Güvenliği sağlayacak askerden fazlası terhis edilecek.
İtilaf Devletleri ve Ermeni esirleri serbest bırakılacak.
Türk askerleri İtilaf Devletleri’nin kontrolünde kalacak.
Hicaz, Yemen, Suriye, Irak ve Trablusgarp’taki Türk subay ve askerler en yakın İtilaf devletine teslim edilecek.

c) Ekonomik Hükümler:

Toros Tünelleri İtilaf Devletleri tarafından işgal edilecek.
Tüm demiryolları ve donanma gücü İtilaf Devletleri’nin kontrolüne bırakılacak, gemiler limanlarda tutuklu kalacak.
Silah, cephane ve orduya ait tüm mallar İtilaf Devletleri’nin kontrolüne bırakılacak.
Yer altı ve yerüstü zenginlik kaynakları İtilaf Devletleri’nin kontrolüne bırakılacak.
Ülkenin ihtiyaç fazlası kömür, akaryakıt ve deniz gereçleri dışarıya satılmayacak.

Mondros Antlaşması’nın Sonuçları:

Osmanlı Devleti fiilen sona ermiştir.
İttihat ve Terakki Partisi, adını Teceddüt Partisi olarak değiştirmiş ve kendini feshetmiştir.
Ermeniler korumaya alınmış ve doğuda bir Ermeni Devleti kurma zemini hazırlanmıştır (24.madde).
Antlaşmanın 7. maddesi Osmanlı topraklarının işgalini kolaylaştırmıştır.
İlk olarak İngilizler Musul’u işgal etmiştir (3 Kasım 1918). Ardından Urfa, Antep ve Maraş’a girmişlerdir.
İtilaf Devletleri’nin donanmaları İstanbul önlerine gelmiştir (13 kasım 1918).
İşgallere karşı Türk milleti tarafından direniş cemiyetleri kurulmuştur.
Azınlıklar da işgalleri kolaylaştırmak için zararlı cemiyetleri kurmuştur.
Kemal Suriye-Filistin Cephesi’nde iken, yabancı işgaline açık bırakan maddelere tepki göstermiştir.
İstanbul Hükümeti, Yıldırım Orduları Grubu’nu ve VII.Ordu Karargâhı’nı kaldırmış, M.Kemal’i Harbiye Nezareti’ne almıştır.

Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan Sonra İşgal Edilen Yerler

İngiltere Fransa İtalya Yunanistan

Musul Adana Antalya İzmir

Urfa Urfa Kuşadası

Antep Antep Fethiye

Maraş Maraş Bodrum

Batum Mersin Marmaris

Kars Dörtyol Konya

Samsun

Merzifon

Not: İngiltere, Mondros’tan sonra işgal ettiği Urfa, Antep ve Maraş’ı Paris Barış Konferansı’nda; Fransa’ya bırakmıştır.

♠ I. Dünya Savaşı Sunumunu Bilgisayara indirmek için Tıklayın…